sasanessipun gaŋsa (gaměllan) hagěŋ kaŋge haṅiriŋṅi maneka pagělaṙran sěni budaya, kŕaton ṅayogỿakaṙta hugi haŋgaḍaḥhi gaŋsa pakuṙmattan hiŋkaŋ mligi dipunhuṅěllakěn nalika haṅiriŋṅi hupacara hiŋkaŋ wigatos kalawan wiṅit, gaŋsa pakuṙmattan kasusun sakiŋ kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut, kañjěŋ kỿahi kěbo gaŋgaŋ, kañjěŋ kỿahi sěkati, lan gaměllan carabalen.

kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut.

sakiŋ dasan gaŋsa pusakanipun kŕaton kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut hutawi kahuniṅan hugi gaŋsa moŋgaŋ dipunhaŋgěp minaŋka gaměllan hiŋkaŋ wiṅit saṅět, sapirantos hansamběl pŕasaja punika dipunyěktossi sampun wontěn wiwit jaman kŕaton majapahit, gaŋsa moŋgaŋ punika dipuntilaṙri sakiŋ kŕaton mataram hislam ḍatěŋ kŕaton ṅayogỿakaṙta sasampunnipun pŕajañjen giyanti.

kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut namuŋ dipunhuṅěllakěn saḷěběttiŋ hupacara hiŋkaŋ wigatos saṅet, hantawissipun haṅiriŋṅi hupacara juměněŋṅan, nampi ḍayoḥ hiŋkaŋ kinuṙmattan saṅět hiŋ kŕaton, miyossipun putŕa sultan sakiŋ pŕameswari, supittan putŕa sultan sakiŋ pŕameswari, bojana ṛěsmi hiŋ suṙya-suṙya gañjil hiŋ puŋkassanniŋ ramadan (suṙya 21, 23, 25, lan 29), hupacara sarenipun sultan, gaṛěběg sawal, gaṛěběg mulud, lan běsaṙ, nalika rumiyin gaměllan punika hugi dipunhuṅěllakěn kaŋge haṅiriŋṅi rampoggan macan, hadu banṭeŋ lan macan, hugi glaḍi pŕaŋ hiŋ halun-halun leṙ.

kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut haŋgaḍaḥhi laras pelog lan namuŋ haṅědallakěn tigaŋ not kemawon (2, 3, lan 5) saheŋgga hasŕiŋ siněbat hugi minaŋka patigan guntuṙ lahut, hawit hěmpanniŋ hupacara hiŋkaŋ wiṅit saṅět punika kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut namuŋ haṅuṅěllakěn satuŋgal gěnḍiŋ hiŋkaŋ dipunhuniṅani gěnḍiŋ moŋgaŋ.

kañjěŋ kỿahi kěbo gaŋgaŋ.

kañjěŋ kỿahi kěbo gaŋgaŋ hutawi kahuniṅan hugi gaměllan koḍok ṅorek hugi dipunyěktossi sampun wontěn wiwit jaman majapahit, gaměllan punika dipuntilaṙri sakiŋ kŕaton mataram ḍatěŋ kŕaton ṅayogỿakaṙta sasampunnipun pŕajañjen giyanti.

kañjěŋ kỿahi kěbo gaŋgaŋ hugi namuŋ dipunhuṅěllakěn nalika hupacara hupacara wigatos, hantawissipun haṅiriŋṅi hupacara juměněŋṅan, miyossipun putŕi sultan sakiŋ pŕameswari, tětěssan putŕi sultan sakiŋ pŕameswari, hupacara sarenipun sultan, gaṛěběg sawal, gaṛěběg mulud, lan gaṛěběg běsaṙ.

gaměllan kanṭi laras slendŕo punika haŋgaḍaḥhi kaliḥ not (5 lan 6), gaměllan punika namuŋ haṅuṅěllakěn kaliḥ gěnḍiŋ, hiŋgiḥ punika koḍok ṅorek lan nagalantuṙ.

kañjěŋ kỿahi sěkati (kañjěŋ kỿahi guntuṙ madu lan kỿahi nagawilaga)

kañjěŋ kỿahi sěkati hutawi gaŋsa ṣekati namuŋ dipunhuṅěllakěn nalika sěkaten, hiŋgiḥ punika sarana siyaṙ hislam hugi hadat haŋgennipun hameṅětti miyossipun nabi muhammad hiŋkaŋ sampun wontěn wiwit jaman kŕaton děmak.

hiŋ wiwittannipun gaŋsa sěkati hiŋkaŋ dipungaḍaḥhi deniŋ kŕaton mataram kasusun sakiŋ kaliḥ pirantos, kañjěŋ kỿahi guntuṙ madu lan kañjěŋ kỿahi guntuṙ sari, kekaliḥhipun dipundaměl nalika wañci pamarentaḥhannipun sultan haguŋ (1613 dumugi 1645), punika dipuntědaḥhakěn kañṭi candŕa sěŋkallan měmět rěrěŋgan woḥ-woḥhan tinata hiŋ waḍaḥ, sěŋkallan punika hañěṅěṙri tahun 1566 jawi hutawi 1644 masehi.

minaŋka peraŋṅanniŋ pŕajañjen giyanti kañjěŋ kỿahi guntuṙ madu lan kañjěŋ kỿahi guntuṙ sari dipunpanṭa ḍaṭěŋ kasultannan ṅayogỿakaṙta lan kasunannan surakaṙta, ṅayogỿakaṙta hanampi kañjěŋ kỿahi guntuṙ madu, dene surakaṙta hanampi kañjěŋ kỿahi guntuṙ sari.

kaŋge hamaŋsullakěn gaŋsa sěkati ḍatěŋ kajaŋkěppannipun hiŋkaŋ wiwittan sŕi sultan haměŋkubuwana 1 (1755 dumugi 1792) handaměl putŕan sakiŋ kañjěŋ kỿahi guntuṙ sari hiŋkaŋ dipunnamakkakěn kañjěŋ kỿahi nagawilaga, hawit kañjěŋ guntuṙ madu laŋkuŋ sěpuḥ, dados nalika saběn sěkaten gaměllan kasěbat dipunpaŋgennakěn hiŋ pagoŋṅan kidul hiŋ sisiḥhipun kanan sultan nalika pañjěněŋṅannipun pinarak hiŋ masjid gěḍe, wondene kañjěŋ kỿahi nagawilaga hiŋkaŋ dipunhaŋgěp laŋkuŋ nem dipunpaŋgennakěn hiŋ pagoŋṅan ler.

kěkaliḥ pirantos gaměllan punika měsṭi dipunsamaktakkakěn kanṭi titi sdereŋṅipun dipunhuṅěllakěn kaŋge haṅiriŋṅi hupacara sěkaten, sěmiŋgu sadereŋṅipun sěkaten gaměllan dipunpŕiksa larassipun, sasampunnipun tigaŋ dintěn sadereŋṅiŋ sěkaten gaměllan dipuñjamassi.

sasampunnipun sěkaten rampuŋ hadattipun gaŋsa sěkati dipunpŕiksa lan dipunrumat, karisakkan hiŋkaŋ hadattipun kadadossan hamaṙgi běntuṙran sakiŋ kaṭaḥhipun tiyaŋ hiŋkaŋ haŋṅŕěbutti kohin nalika pŕoses sawuṙ huḍik-huḍik.

gaŋsa carabalen.

gaměllan pakuṙmattan puŋkassan hiŋgiḥ punika gaŋsa carabalen, gaměllan punika sapunika dipunpaŋgennakěn hiŋ sitihiŋgil leṙ sasampunnipun rumiyin nate dipunsimpěn hiŋ kapatiḥhan, hiŋ wañci rumiyin hěmpannipun hantawissipun kaŋge haṅiriŋṅi ḍayoḥ, gaṛěběg, glaḍi běbaris pŕajurit putŕi, lan jěmpariŋṅan.

gaŋsa pakuṙmattan sanadỿanta pirantossipun botěn jaŋkěp kadi gaŋsa hagěŋ, tětěp haŋgaḍaḥhi kaḷěŋgaḥhan hutami hiŋ kŕaton ṅayogỿakaṙta hamaṙgi hěmpannipun, rupakkiŋ not hiŋkaŋ tinabuḥ kanṭi hambal-hamballan sampun hadaměl wiṅit hiŋ saběn susunnan hupacara kŕaton.

sasanessipun gaŋsa (gaměllan) hagěŋ kaŋge haṅiriŋṅi maneka pagělaṙran sěni budaya, kŕaton ṅayogỿakaṙta hugi haŋgaḍaḥhi gaŋsa pakuṙmattan hiŋkaŋ mligi dipunhuṅěllakěn nalika haṅiriŋṅi hupacara hiŋkaŋ wigatos kalawan wiṅit, gaŋsa pakuṙmattan kasusun sakiŋ kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut, kañjěŋ kỿahi kěbo gaŋgaŋ, kañjěŋ kỿahi sěkati, lan gaměllan carabalen.

kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut.

sakiŋ dasan gaŋsa pusakanipun kŕaton kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut hutawi kahuniṅan hugi gaŋsa moŋgaŋ dipunhaŋgěp minaŋka gaměllan hiŋkaŋ wiṅit saṅět, sapirantos hansamběl pŕasaja punika dipunyěktossi sampun wontěn wiwit jaman kŕaton majapahit, gaŋsa moŋgaŋ punika dipuntilaṙri sakiŋ kŕaton mataram hislam ḍatěŋ kŕaton ṅayogỿakaṙta sasampunnipun pŕajañjen giyanti.

kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut namuŋ dipunhuṅěllakěn saḷěběttiŋ hupacara hiŋkaŋ wigatos saṅet, hantawissipun haṅiriŋṅi hupacara juměněŋṅan, nampi ḍayoḥ hiŋkaŋ kinuṙmattan saṅět hiŋ kŕaton, miyossipun putŕa sultan sakiŋ pŕameswari, supittan putŕa sultan sakiŋ pŕameswari, bojana ṛěsmi hiŋ suṙya-suṙya gañjil hiŋ puŋkassanniŋ ramadan (suṙya 21, 23, 25, lan 29), hupacara sarenipun sultan, gaṛěběg sawal, gaṛěběg mulud, lan běsaṙ, nalika rumiyin gaměllan punika hugi dipunhuṅěllakěn kaŋge haṅiriŋṅi rampoggan macan, hadu banṭeŋ lan macan, hugi glaḍi pŕaŋ hiŋ halun-halun leṙ.

kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut haŋgaḍaḥhi laras pelog lan namuŋ haṅědallakěn tigaŋ not kemawon (2, 3, lan 5) saheŋgga hasŕiŋ siněbat hugi minaŋka patigan guntuṙ lahut, hawit hěmpanniŋ hupacara hiŋkaŋ wiṅit saṅět punika kañjěŋ kỿahi guntuṙ lahut namuŋ haṅuṅěllakěn satuŋgal gěnḍiŋ hiŋkaŋ dipunhuniṅani gěnḍiŋ moŋgaŋ.

kañjěŋ kỿahi kěbo gaŋgaŋ.

kañjěŋ kỿahi kěbo gaŋgaŋ hutawi kahuniṅan hugi gaměllan koḍok ṅorek hugi dipunyěktossi sampun wontěn wiwit jaman majapahit, gaměllan punika dipuntilaṙri sakiŋ kŕaton mataram ḍatěŋ kŕaton ṅayogỿakaṙta sasampunnipun pŕajañjen giyanti.

kañjěŋ kỿahi kěbo gaŋgaŋ hugi namuŋ dipunhuṅěllakěn nalika hupacara hupacara wigatos, hantawissipun haṅiriŋṅi hupacara juměněŋṅan, miyossipun putŕi sultan sakiŋ pŕameswari, tětěssan putŕi sultan sakiŋ pŕameswari, hupacara sarenipun sultan, gaṛěběg sawal, gaṛěběg mulud, lan gaṛěběg běsaṙ.

gaměllan kanṭi laras slendŕo punika haŋgaḍaḥhi kaliḥ not (5 lan 6), gaměllan punika namuŋ haṅuṅěllakěn kaliḥ gěnḍiŋ, hiŋgiḥ punika koḍok ṅorek lan nagalantuṙ.

kañjěŋ kỿahi sěkati (kañjěŋ kỿahi guntuṙ madu lan kỿahi nagawilaga)

kañjěŋ kỿahi sěkati hutawi gaŋsa ṣekati namuŋ dipunhuṅěllakěn nalika sěkaten, hiŋgiḥ punika sarana siyaṙ hislam hugi hadat haŋgennipun hameṅětti miyossipun nabi muhammad hiŋkaŋ sampun wontěn wiwit jaman kŕaton děmak.

hiŋ wiwittannipun gaŋsa sěkati hiŋkaŋ dipungaḍaḥhi deniŋ kŕaton mataram kasusun sakiŋ kaliḥ pirantos, kañjěŋ kỿahi guntuṙ madu lan kañjěŋ kỿahi guntuṙ sari, kekaliḥhipun dipundaměl nalika wañci pamarentaḥhannipun sultan haguŋ (1613 dumugi 1645), punika dipuntědaḥhakěn kañṭi candŕa sěŋkallan měmět rěrěŋgan woḥ-woḥhan tinata hiŋ waḍaḥ, sěŋkallan punika hañěṅěṙri tahun 1566 jawi hutawi 1644 masehi.

minaŋka peraŋṅanniŋ pŕajañjen giyanti kañjěŋ kỿahi guntuṙ madu lan kañjěŋ kỿahi guntuṙ sari dipunpanṭa ḍaṭěŋ kasultannan ṅayogỿakaṙta lan kasunannan surakaṙta, ṅayogỿakaṙta hanampi kañjěŋ kỿahi guntuṙ madu, dene surakaṙta hanampi kañjěŋ kỿahi guntuṙ sari.

kaŋge hamaŋsullakěn gaŋsa sěkati ḍatěŋ kajaŋkěppannipun hiŋkaŋ wiwittan sŕi sultan haměŋkubuwana 1 (1755 dumugi 1792) handaměl putŕan sakiŋ kañjěŋ kỿahi guntuṙ sari hiŋkaŋ dipunnamakkakěn kañjěŋ kỿahi nagawilaga, hawit kañjěŋ guntuṙ madu laŋkuŋ sěpuḥ, dados nalika saběn sěkaten gaměllan kasěbat dipunpaŋgennakěn hiŋ pagoŋṅan kidul hiŋ sisiḥhipun kanan sultan nalika pañjěněŋṅannipun pinarak hiŋ masjid gěḍe, wondene kañjěŋ kỿahi nagawilaga hiŋkaŋ dipunhaŋgěp laŋkuŋ nem dipunpaŋgennakěn hiŋ pagoŋṅan ler.

kěkaliḥ pirantos gaměllan punika měsṭi dipunsamaktakkakěn kanṭi titi sdereŋṅipun dipunhuṅěllakěn kaŋge haṅiriŋṅi hupacara sěkaten, sěmiŋgu sadereŋṅipun sěkaten gaměllan dipunpŕiksa larassipun, sasampunnipun tigaŋ dintěn sadereŋṅiŋ sěkaten gaměllan dipuñjamassi.

sasampunnipun sěkaten rampuŋ hadattipun gaŋsa sěkati dipunpŕiksa lan dipunrumat, karisakkan hiŋkaŋ hadattipun kadadossan hamaṙgi běntuṙran sakiŋ kaṭaḥhipun tiyaŋ hiŋkaŋ haŋṅŕěbutti kohin nalika pŕoses sawuṙ huḍik-huḍik.

gaŋsa carabalen.

gaměllan pakuṙmattan puŋkassan hiŋgiḥ punika gaŋsa carabalen, gaměllan punika sapunika dipunpaŋgennakěn hiŋ sitihiŋgil leṙ sasampunnipun rumiyin nate dipunsimpěn hiŋ kapatiḥhan, hiŋ wañci rumiyin hěmpannipun hantawissipun kaŋge haṅiriŋṅi ḍayoḥ, gaṛěběg, glaḍi běbaris pŕajurit putŕi, lan jěmpariŋṅan.

gaŋsa pakuṙmattan sanadỿanta pirantossipun botěn jaŋkěp kadi gaŋsa hagěŋ, tětěp haŋgaḍaḥhi kaḷěŋgaḥhan hutami hiŋ kŕaton ṅayogỿakaṙta hamaṙgi hěmpannipun, rupakkiŋ not hiŋkaŋ tinabuḥ kanṭi hambal-hamballan sampun hadaměl wiṅit hiŋ saběn susunnan hupacara kŕaton.