busana kapŕajurittan sampun dipunsuměṛěppi wontěn iŋ sujaraḥ kasultannan yogỿakaṙta nalika paṅeran maŋkubumi tasiḥ pěraŋ měŋsaḥ pamarintaḥhan voc (kumpěni walandi). busana kapŕajurittan punika lajěŋ gaḍaḥhi owaḥ-owaḥan sakiŋ jaman rumiyin dumhugi sakměnika hiŋkaŋ dipunsumuruppi.

busana pěraŋ paṅeran maŋkubumi wujudtipun kados sěragam, clana lan běběd (kain hiŋkaŋ nutup badan ṅanḍap ṅantos suku), busana sikěppan (busana jawi hiŋkaŋ dipunagěm nalika ṅasta gěgaman), uḍěŋ hutawi hikět, kěris hiŋkaŋ dipunsělipakěn ing sabuk, lan sětuŋgal kěris maliḥ hiŋkaŋ dipungantuŋṅakěn wontěn sabuk.

busana pŕajurit nalika kasultannan kawiwitan

guběṙnuṙ voc nicolas haṙtiŋ nate ṅanḍarakěn busana hiŋkaŋ dipunagěm kaliyan paṅeran maŋkubumi nalika pěpaŋgiḥhan pŕibadi piyambakkipun wontěn ing pědagaŋṅan, gŕobogan, nalika piyambakkipun kěkaliḥ musawarat bab tuntutan paṅeran maŋkubumi ing atasiŋ bumi mataram. paṅeran maŋkubumi ṅagěm busana pěṭak lan kain, hugi kěris cacaḥ kaliḥ, soṙban hulama hiŋkaŋ dipunubět ṅagěm uḍěŋ liněn halus hiŋkaŋ kajahit běnaŋ ěmas. para paṅiriŋ paṅeran maŋkubumi hugi ṅginakakěn busana hiŋkaŋ mempěṙ.

anḍaran bab busana hiŋkaŋ dipunginakakěn paṅeran maŋkubumi nalika tindak pěraŋ punika nědaḥhakěn biliḥ busana kapŕajurittan ing jaman wiwitanipun kasultannan yogỿakaṙta sampun keṅing paṅaribawaniŋ kabudayan hislam. anaṅiŋ biliḥ niṅali citŕalekha hutawi gěgambaṙran para pŕajurit jawa ing jaman wiwitanipun kasultannan yogỿakaṙta, mbotěn sagěd dipunsañjaŋṅakěn biliḥ corak hislam wontěn ing saběn sŕagam pŕajurit.

mḷěbětipun paṅaribawa heropaḥ wontěn ing busana pŕajurit kŕaton yogỿakaṙta

nalika jaman sŕi sultan haměŋku buwana iv (1816-1823), děsain hheropaḥḥ wiwit dipunagěm wontěn busana pŕajurit kŕaton. punika sesarengan kaliḥ katampinipun pangaribawa heropaḥ wontěn ing maneka prekhawis, kalěbět paringipun pangkat mayor jenderal tituleṙ dhumateng sultan hiŋkaŋ kuwaos.

saksampunipun paṅeran dipanegara kasor ing pěraŋ jawa (1825-1830), pamarintah hindia belanda ngurudi kekiyatan militer kasultannan yogỿakaṙta ṅantos pŕajurit kŕaton namuŋ dipunginakakěn kagěm pangirid ing kŕaton lan upacara kŕaton kemawon. wiwit jaman punika busana pŕajurit kŕaton ṅŕěmbaka dados hiŋkaŋ dipunwastani sakpunika. ing wanci sakpunika kula pañjěněŋṅan sami ñuměrěppi biliḥ hunsuṙ-hunsuṙ heropaḥ punika dipunsělipakěn kanṭi wicaksana hawujud mojaḥ, sěpatu, lan topi.

surasannipun waṙna ing busana pŕajurit kŕaton

děsain sakiŋ pŕajurit kŕaton mbotěn namuŋ kaŋge kaendaḥhan kemawon. wiwit waṙna ṅantos motif kain ṅěwŕat filosofinipun. wontěn ing babagan simbolik jawa wontěn tětěmbuṅan mañcapat lan mañcawaṙna. maneka waṙna ing halam duña punika dipun para wontěn ing saklěbětiŋ sěkawan bageyan hiŋkaŋ suměbar wontěn ing sěkawan keblat lan sětuŋgal bageyan wontěn ing těṅaḥ dados puñjěr. sěmantěn hugi kaliyan sěkawan wěṙna něpsuning manuŋsa, hiŋgiḥ měnika haluwamaḥ, hamaraḥ, supiyaḥ, lan mutmainaḥ. sěkawan něpsu punika lajěŋ hawujudakěn wontěn ing sěkawan waṙna, hiŋgiḥ měnika waṙnacěměŋ, habṙit, jěne, lan pěṭak.

waṙna cěměŋ papanipun wontěn ing leṙ. waṙna habṙit papanipun wontěn kidul. waṙna pěṭak wontěn ing wetan. waṙna jěne wontěn ing kilen.  lajěŋ minaŋka puñjěr hiŋgiḥ měnika campuran waṙna-waṙna kasěbat. saběn waṙna punika gaḍah hasosiasi kaliyan maneka bab. kadosta wěwatěkkan, baraŋ-baraŋ, hutawi titaḥ halus.

wontěn ing busana pŕajurit kŕaton, waṙna-waṙna punika hugi gaḍah surasa lan hasosiasinipun piyambak-piyambak.

waṙna cěměŋ dipunagěm kanṭi dominan wontěn ing busana, clana, lan topi pŕajurit bhugis, busana pŕajurit pŕawiratama, sapŕaṅan busana pŕajurit ñutŕa hiṛěŋ, lan topi mañcuṅan sakiŋ pŕajurit ḍahěŋ. waṙna cěměŋ hatěgěs waṙna paḷěmaḥhan. wontěn ing masarakat jawa, waṙna punika sagěd dipunsuṙasani pinaŋka waṙni kalaŋgěŋṅan lan kěkiyatan

waṙna wuluŋ hiŋgiḥ měnika waṙna cěměŋ sěmburat wuŋu, dipunagěm sapěraŋan kaṭaḥ pŕajurit. humpaminipun kaŋge blaŋkon pŕajurit ḍahěŋ hutawi kaŋge dodot hiŋkaŋ dipunkombinasi kaliyan waṙna pěṭak. waṙna wuluŋ punika surasanipun sami kaliyan waṙna cěměŋ.

 waṙna biru dipunginakakěn kanṭi sapěraŋan kemawon. humpaminipun mojaḥ pŕajurit jagakaṙya, lonṭoŋ (sabuk) pŕajurit ḍahěŋ (jajaṙ saragěni, jajaṙ sarahastŕa, lan pŕajurit ḍahěŋ huṅěl-huṅělan). surasanipun sakiŋ pigunanipun waṙna biru měnika cakět kaliyan surasanipun waṙna biru hiŋkaŋ hatěgěs lěrěm lan hayom-hayěm.

waṙna cěměŋ ing saklěbětiŋ mañcapat hasosiasinipun kaliyan keblat leṙ, wěsi, pěksi ḍanḍaŋ (baŋo hirěŋ), sěgara nila (waṙna biru hindigo), lan dintěn pasaran wage, saṙta dewa wisnu. waṙna punika minaŋka wujud sakiŋ něpsu haluwamaḥ, hiŋgiḥ měnika něpsu hiŋkaŋ dasaṙ kados něpsu ḍahaṙ lan inum.

waṙna habṙit dipunagěm maraŋ sapěraŋan pasukan. pŕajurit hiŋkaŋ laŋkuŋ kaṭaḥ ṅagěm waṙna habṙit hiŋgiḥ měnika pŕajurit wirabŕaja, hiŋkaŋ ṅagěm waṙna punika wontěn ing topi centhung, busana sikěppan, clana, sŕempaŋ, lan henḍoŋ. pŕajurit sanes hiŋkaŋ hugi ginakakěn waṙna habṙit hiŋgiḥ měnika pŕajurit ḍahěŋ. waṙna habṙit dipuntŕěpakěn wontěn rěŋgan ing ṅajěŋ ḍaḍa, pucuk lěgěn busana, saṙta plisiṙ hutawi iriṅanipun clana.

pŕajurit ñutŕa habṙit ginakakěn waṙna habṙit ing busana tanpa lěṅěn lan clananipun. pŕajurit pŕawiratama ginakakěn waṙna punika minaŋka clana. pŕajurit pataŋpuluḥ ginakakěn waṙna habṙit hugi, dipunginakakěn wontěn ing kain cinḍe hiŋkaŋ dipunagěm deniŋ para pŕajurit. waṙna jiŋga hutawi orañye dipunginakakěn kagěm busana lěbět pŕajurit jagakaṙya. waṙna punika hawis dipunginakakěn lan hasṙiŋ dipunlěbětakěn wontěn ing waṙna habṙit.

waṙna jěne mbotěn dipunginakakěn laŋkuŋ kaṭaḥ deniŋ pŕajurit kŕaton. waṙna punika namuŋ dipunginakakěn pinangka rěŋgan kemawon. waṙna jěne surasanipun kaluhuran, ka-hesaan, lan katěntŕěman.

waṙna hěmas dipunaŋgěp cakět kaliyan waṙna jěne. waṙna jěne hěmas dipunginakakěn humpaminipun pŕajurit wirabŕaja kagěm plisiŕ wontěn ing topi cěnṭuŋ pañji lan plisiṙ busana sikěppan pañji. waṙna hěmas dipunginakakěn hantawisipun kagěm bentěnakěn luraḥ kaliyan pŕajurit jajaŕ. waṙna hěmas punika lambaŋ kamulyan lan kaaguŋṅan.

waṙna jěne wontěn ing mañcapat hasosiasinipun kaliyan hudara hutawi hawaŋ-hawaŋ, keblat kilen, logam hěmas, paksi poḍaŋ, sěgara madu, dintěn pasaran pon, saṙta dewa bayu. waṙna punika minaŋka wujud něpsu supiyaḥ, wondene manuŋsa gaḍah cita-cita kagěm ṅŕahosakěn kaendaḥhan (lukisan, pěmandaṅan, lsp)

waṙna pěṭak kirang laŋkuŋ dipunginakakěn kaliyan sědaya pŕajurit kanṭi maneka waṙna wujud, utaminipun kaŋge bageyan hiŋkaŋ mbotěn pokok kadosta busana rangkep, hutawi sayak. bŕěgada hiŋkaŋ ginakakěn waṙna pěṭak kanṭi dominan hiŋgiḥ měnika pŕajurit ḍahěŋ lan surakaṙsa. kěkaliḥ bŕěgada punika ginakakěn waṙna pěṭak kagěm busana lan clana pañjaŋ. saksanesipun hiŋkaŋ ginakakěn waṙna pěṭak kagěm clana pañjaŋ hiŋgiḥ měnika pŕajurit kětaŋguŋ, pŕawiratama, lan pataŋpuluḥ.

waṙna pěṭak cakět kaliyan surasa hiŋkaŋ gayutipun karěsikan lan kasucen. wontěn ing mañcapat, waṙna pěṭak hasosiasinipun kaliyan keblat wetan, perak,manuk kunṭul, toya, santěn, dintěn pasaran lěgi, saṙta dewa komajaya. waṙna punika hiŋgiḥ wujud něpsu mutmainaḥ, ing sajṙoniŋ jiwa manuŋsa hiŋkaŋ rěsik sagěd mbentěnakěn pŕakara sahe lan pŕakara hala.

surasanipun motif wontěn ing busana pŕajurit keraton

saksanesipun kabentěnakěn mawi waṙna, kain hiŋkaŋ dipunginakakěn kaŋge bahan lan jangkěpipun busana pŕajurit hugi gaḍah motif. motif hiŋkaŋ wontěn antawisipun batik, lurik, lan cinḍe.

kain kanṭi motif batik dipunginakakěn kaliyan para maŋgala, wědana agěŋ, panḍega, lan panewu bugis. pŕajurit sanesipun hiŋkaŋ ginakakěn kain batik hiŋgiḥ punika surakaṙsa. kain batik dipunginakakěn kanṭi simbolik kagěm nědaḥhakěn wontěnipun hirarki. kain batik kanṭi rěŋgan hiŋkaŋ maneka waṙna punika gaḍah surasa hiŋkaŋ laŋkuŋ kaṭaḥ lan laŋkuŋ hawis hamaṙgi gaḍah laŋkuŋ kaṭaḥ surasa tinimbaŋ kaliyan kain hiŋkaŋ polos.

kain kanṭi motif lurik dipunginakakěn kagěm busana luwaṙ kaŋge pŕajurit jagakaṙya, kětaŋguŋ, mantŕijěro, pataŋpuluḥ, lan langěnastŕa. kanṭi paŋkat luraḥ pěrentah hugi kagěm pŕajurit jajaṙ. kain lurik sanes kain hiŋkaŋ hawis kados batik. surasanipun hugi mbotěn kados kain batik. kain lurik punika malaḥ laŋkuŋ dipunginakakěn kagěm busana sadintěn-dintěn kadosta surjan lan peranakan. pramila makaten, surasa kain punika hiŋgiḥ kaprasajan, kasatyan, lan jujur.

motif lurik hiŋkaŋ dipunginakakěn kagěm busana sragam pŕajurit kŕaton dipunwastani lurik ginggang hiŋkaŋ tegesipun rěŋgang amargi antawisipun lajur waṙna hiŋkaŋ sami kaisi deniŋ lajur waṙna sanes. hanaŋṅiŋ surasa hiŋkaŋ laŋkuŋ lěbět hiŋgiḥ punika kasatyannipun pŕajurit dhateng sang ratu, saṙta sěsambuŋṅan antawisipun pŕajurit mbotěn ṅantos wontěn lětipun.

waṙna lurik hiŋkaŋ sěmu klawu punika pŕalambaŋ siḥ tŕěsna lan paṅestunipun ratu ḍatěŋ pŕajurit laksana awu hiŋkaŋ mbotěn sagěd kaoboŋ kaliyan gěni. sinaosa makatěn, wontěn motif lurik hiŋkaŋ sanes antawisipun pŕajurit-pŕajurit punika. wontěn ing babagan punika, bentěnipun motif sagěd dipunaŋgěp tětěṅěŕ hutawi cirinipun.

kain kanṭi motif cinḍe dipunagěm kagěm clana pañji-pañji, lonṭoŋ (kadosta kagěm maŋgala, pŕajurit kětaŋguŋ, pŕajurit pataŋpuluḥ, lan pŕajurit mantŕijěro), saṙta bara (kadosta kagěm maŋgala, pŕajurit pataŋpuluḥ, lan pŕajurit mantŕijěro). cinḍe minaŋka motif kain hiŋkaŋ hasilipun sakiŋ daya paṅaribawa sakiŋ india. paṅaŋgenipun motif punika surasanipun gumantuŋ hagěmanipun pinangka haksen sakiŋ kain polos lan batik. limŕaḥhipun ḍěḍasaṙan waṙna habṙit. paṅaŋgenipun waṙna laŋkuŋ něgěsakěn suraos kakěndelan hiŋkaŋ kasandaŋ ḍatěŋ pŕajurit.

ñumurupi bŕěgada pŕajurit kŕaton haḍěḍasaṙ busananipun

kanṭi ñumurupi waṙna lan motif busana, pŕajurit kŕaton sagěd kabentěnakěn kanṭi gampil. pŕajurit wirabŕaja sagěd kawanuhan sakiŋ busana hiŋkaŋ dominan habṙit. kalěbět topinipun hiŋkaŋ gaḍah pucuk lancip saheŋga hasṙiŋ kasěbat pŕajurit lombok habaŋ.

pŕajurit ñutŕa kapaliḥ dados kaliḥ. pŕajurit ñutŕa hiŋkaŋ ṅagěm busana habṙit lan hiŋkaŋ ṅagěm busana cěměŋ. paḍananipun hiŋgiḥ punika kěkaliḥ pŕajurit punika ginakakěn lěṅěn busana waṙna jěne. wontěn ing jaman sěmantěn, waṙna jěne punika dipundalakěn kanṭi luhuŕ hiŋkaŋ langsung dipunagěm ing kulit lěṅěn lan suku pŕajurit.

wontěn hugi pŕajurit hiŋkaŋ busananipun dominan cěměŋ hiŋgiḥ punika pŕajurit bhugis lan pŕajurit pŕawiratama. bentěnipun hiŋgiḥ punika pŕajurit bugis ginakakěn topi laŋkuŋ hiŋgil lan wujudtipun gilig.

wontěn sěkawan bŕěgada pŕajurit hiŋkaŋ ginakakěn busana motif lurik. pŕajurit kětaŋguŋ, pŕajurit pataŋpuluḥ, pŕajurit mantŕijěro, lan pŕajurit jagakaṙya. bentěnipun sagěd katingal sakiŋ clana lan mojaḥipun. pŕajurit kětaŋguŋ ginakakěn clana cěměŋ. pŕajurit jagakaṙya sami ginanakěn clana motif lurik, hanaŋṅiŋ pŕajurit mantŕijěro ginakakěn mojaḥ pěṭak dene pŕajurit jagakaṙya ginakakěn mojaḥ cěměŋ/biru tuwa.

busana pŕajurit kŕaton sakpunika sampun kaicalan pigunanipun kanṭi praktis lan saklěbětiŋ pěpěraŋan. bab punika tŕěp kaliyan pigunanipun pŕajurit kŕaton hiŋkaŋ sakdereŋṅipun pinaŋka militeŕ gantos dados paṅawalipun kabudayan. siaosa makaten, simbol-simbol hiŋkaŋ dipunwakili kaliyan busana lan hatŕibut hiŋkaŋ dipunagěm deniŋ pŕajurit kŕaton botěn lajěŋ ical. watak satŕiya hiŋkaŋ dipungaḍaḥhi deniŋ pŕajurit kŕaton sědỿanipun tětep kacěpěŋ daměl kaliyan para pŕajurit lan sagěd katurunakěn kaliyan masarakat hiŋkaŋ laŋkuŋ wiyaŕ.

busana kapŕajurittan sampun dipunsuměṛěppi wontěn iŋ sujaraḥ kasultannan yogỿakaṙta nalika paṅeran maŋkubumi tasiḥ pěraŋ měŋsaḥ pamarintaḥhan voc (kumpěni walandi). busana kapŕajurittan punika lajěŋ gaḍaḥhi owaḥ-owaḥan sakiŋ jaman rumiyin dumhugi sakměnika hiŋkaŋ dipunsumuruppi.

busana pěraŋ paṅeran maŋkubumi wujudtipun kados sěragam, clana lan běběd (kain hiŋkaŋ nutup badan ṅanḍap ṅantos suku), busana sikěppan (busana jawi hiŋkaŋ dipunagěm nalika ṅasta gěgaman), uḍěŋ hutawi hikět, kěris hiŋkaŋ dipunsělipakěn ing sabuk, lan sětuŋgal kěris maliḥ hiŋkaŋ dipungantuŋṅakěn wontěn sabuk.

busana pŕajurit nalika kasultannan kawiwitan

guběṙnuṙ voc nicolas haṙtiŋ nate ṅanḍarakěn busana hiŋkaŋ dipunagěm kaliyan paṅeran maŋkubumi nalika pěpaŋgiḥhan pŕibadi piyambakkipun wontěn ing pědagaŋṅan, gŕobogan, nalika piyambakkipun kěkaliḥ musawarat bab tuntutan paṅeran maŋkubumi ing atasiŋ bumi mataram. paṅeran maŋkubumi ṅagěm busana pěṭak lan kain, hugi kěris cacaḥ kaliḥ, soṙban hulama hiŋkaŋ dipunubět ṅagěm uḍěŋ liněn halus hiŋkaŋ kajahit běnaŋ ěmas. para paṅiriŋ paṅeran maŋkubumi hugi ṅginakakěn busana hiŋkaŋ mempěṙ.

anḍaran bab busana hiŋkaŋ dipunginakakěn paṅeran maŋkubumi nalika tindak pěraŋ punika nědaḥhakěn biliḥ busana kapŕajurittan ing jaman wiwitanipun kasultannan yogỿakaṙta sampun keṅing paṅaribawaniŋ kabudayan hislam. anaṅiŋ biliḥ niṅali citŕalekha hutawi gěgambaṙran para pŕajurit jawa ing jaman wiwitanipun kasultannan yogỿakaṙta, mbotěn sagěd dipunsañjaŋṅakěn biliḥ corak hislam wontěn ing saběn sŕagam pŕajurit.

mḷěbětipun paṅaribawa heropaḥ wontěn ing busana pŕajurit kŕaton yogỿakaṙta

nalika jaman sŕi sultan haměŋku buwana iv (1816-1823), děsain hheropaḥḥ wiwit dipunagěm wontěn busana pŕajurit kŕaton. punika sesarengan kaliḥ katampinipun pangaribawa heropaḥ wontěn ing maneka prekhawis, kalěbět paringipun pangkat mayor jenderal tituleṙ dhumateng sultan hiŋkaŋ kuwaos.

saksampunipun paṅeran dipanegara kasor ing pěraŋ jawa (1825-1830), pamarintah hindia belanda ngurudi kekiyatan militer kasultannan yogỿakaṙta ṅantos pŕajurit kŕaton namuŋ dipunginakakěn kagěm pangirid ing kŕaton lan upacara kŕaton kemawon. wiwit jaman punika busana pŕajurit kŕaton ṅŕěmbaka dados hiŋkaŋ dipunwastani sakpunika. ing wanci sakpunika kula pañjěněŋṅan sami ñuměrěppi biliḥ hunsuṙ-hunsuṙ heropaḥ punika dipunsělipakěn kanṭi wicaksana hawujud mojaḥ, sěpatu, lan topi.

surasannipun waṙna ing busana pŕajurit kŕaton

děsain sakiŋ pŕajurit kŕaton mbotěn namuŋ kaŋge kaendaḥhan kemawon. wiwit waṙna ṅantos motif kain ṅěwŕat filosofinipun. wontěn ing babagan simbolik jawa wontěn tětěmbuṅan mañcapat lan mañcawaṙna. maneka waṙna ing halam duña punika dipun para wontěn ing saklěbětiŋ sěkawan bageyan hiŋkaŋ suměbar wontěn ing sěkawan keblat lan sětuŋgal bageyan wontěn ing těṅaḥ dados puñjěr. sěmantěn hugi kaliyan sěkawan wěṙna něpsuning manuŋsa, hiŋgiḥ měnika haluwamaḥ, hamaraḥ, supiyaḥ, lan mutmainaḥ. sěkawan něpsu punika lajěŋ hawujudakěn wontěn ing sěkawan waṙna, hiŋgiḥ měnika waṙnacěměŋ, habṙit, jěne, lan pěṭak.

waṙna cěměŋ papanipun wontěn ing leṙ. waṙna habṙit papanipun wontěn kidul. waṙna pěṭak wontěn ing wetan. waṙna jěne wontěn ing kilen.  lajěŋ minaŋka puñjěr hiŋgiḥ měnika campuran waṙna-waṙna kasěbat. saběn waṙna punika gaḍah hasosiasi kaliyan maneka bab. kadosta wěwatěkkan, baraŋ-baraŋ, hutawi titaḥ halus.

wontěn ing busana pŕajurit kŕaton, waṙna-waṙna punika hugi gaḍah surasa lan hasosiasinipun piyambak-piyambak.

waṙna cěměŋ dipunagěm kanṭi dominan wontěn ing busana, clana, lan topi pŕajurit bhugis, busana pŕajurit pŕawiratama, sapŕaṅan busana pŕajurit ñutŕa hiṛěŋ, lan topi mañcuṅan sakiŋ pŕajurit ḍahěŋ. waṙna cěměŋ hatěgěs waṙna paḷěmaḥhan. wontěn ing masarakat jawa, waṙna punika sagěd dipunsuṙasani pinaŋka waṙni kalaŋgěŋṅan lan kěkiyatan

waṙna wuluŋ hiŋgiḥ měnika waṙna cěměŋ sěmburat wuŋu, dipunagěm sapěraŋan kaṭaḥ pŕajurit. humpaminipun kaŋge blaŋkon pŕajurit ḍahěŋ hutawi kaŋge dodot hiŋkaŋ dipunkombinasi kaliyan waṙna pěṭak. waṙna wuluŋ punika surasanipun sami kaliyan waṙna cěměŋ.

 waṙna biru dipunginakakěn kanṭi sapěraŋan kemawon. humpaminipun mojaḥ pŕajurit jagakaṙya, lonṭoŋ (sabuk) pŕajurit ḍahěŋ (jajaṙ saragěni, jajaṙ sarahastŕa, lan pŕajurit ḍahěŋ huṅěl-huṅělan). surasanipun sakiŋ pigunanipun waṙna biru měnika cakět kaliyan surasanipun waṙna biru hiŋkaŋ hatěgěs lěrěm lan hayom-hayěm.

waṙna cěměŋ ing saklěbětiŋ mañcapat hasosiasinipun kaliyan keblat leṙ, wěsi, pěksi ḍanḍaŋ (baŋo hirěŋ), sěgara nila (waṙna biru hindigo), lan dintěn pasaran wage, saṙta dewa wisnu. waṙna punika minaŋka wujud sakiŋ něpsu haluwamaḥ, hiŋgiḥ měnika něpsu hiŋkaŋ dasaṙ kados něpsu ḍahaṙ lan inum.

waṙna habṙit dipunagěm maraŋ sapěraŋan pasukan. pŕajurit hiŋkaŋ laŋkuŋ kaṭaḥ ṅagěm waṙna habṙit hiŋgiḥ měnika pŕajurit wirabŕaja, hiŋkaŋ ṅagěm waṙna punika wontěn ing topi centhung, busana sikěppan, clana, sŕempaŋ, lan henḍoŋ. pŕajurit sanes hiŋkaŋ hugi ginakakěn waṙna habṙit hiŋgiḥ měnika pŕajurit ḍahěŋ. waṙna habṙit dipuntŕěpakěn wontěn rěŋgan ing ṅajěŋ ḍaḍa, pucuk lěgěn busana, saṙta plisiṙ hutawi iriṅanipun clana.

pŕajurit ñutŕa habṙit ginakakěn waṙna habṙit ing busana tanpa lěṅěn lan clananipun. pŕajurit pŕawiratama ginakakěn waṙna punika minaŋka clana. pŕajurit pataŋpuluḥ ginakakěn waṙna habṙit hugi, dipunginakakěn wontěn ing kain cinḍe hiŋkaŋ dipunagěm deniŋ para pŕajurit. waṙna jiŋga hutawi orañye dipunginakakěn kagěm busana lěbět pŕajurit jagakaṙya. waṙna punika hawis dipunginakakěn lan hasṙiŋ dipunlěbětakěn wontěn ing waṙna habṙit.

waṙna jěne mbotěn dipunginakakěn laŋkuŋ kaṭaḥ deniŋ pŕajurit kŕaton. waṙna punika namuŋ dipunginakakěn pinangka rěŋgan kemawon. waṙna jěne surasanipun kaluhuran, ka-hesaan, lan katěntŕěman.

waṙna hěmas dipunaŋgěp cakět kaliyan waṙna jěne. waṙna jěne hěmas dipunginakakěn humpaminipun pŕajurit wirabŕaja kagěm plisiŕ wontěn ing topi cěnṭuŋ pañji lan plisiṙ busana sikěppan pañji. waṙna hěmas dipunginakakěn hantawisipun kagěm bentěnakěn luraḥ kaliyan pŕajurit jajaŕ. waṙna hěmas punika lambaŋ kamulyan lan kaaguŋṅan.

waṙna jěne wontěn ing mañcapat hasosiasinipun kaliyan hudara hutawi hawaŋ-hawaŋ, keblat kilen, logam hěmas, paksi poḍaŋ, sěgara madu, dintěn pasaran pon, saṙta dewa bayu. waṙna punika minaŋka wujud něpsu supiyaḥ, wondene manuŋsa gaḍah cita-cita kagěm ṅŕahosakěn kaendaḥhan (lukisan, pěmandaṅan, lsp)

waṙna pěṭak kirang laŋkuŋ dipunginakakěn kaliyan sědaya pŕajurit kanṭi maneka waṙna wujud, utaminipun kaŋge bageyan hiŋkaŋ mbotěn pokok kadosta busana rangkep, hutawi sayak. bŕěgada hiŋkaŋ ginakakěn waṙna pěṭak kanṭi dominan hiŋgiḥ měnika pŕajurit ḍahěŋ lan surakaṙsa. kěkaliḥ bŕěgada punika ginakakěn waṙna pěṭak kagěm busana lan clana pañjaŋ. saksanesipun hiŋkaŋ ginakakěn waṙna pěṭak kagěm clana pañjaŋ hiŋgiḥ měnika pŕajurit kětaŋguŋ, pŕawiratama, lan pataŋpuluḥ.

waṙna pěṭak cakět kaliyan surasa hiŋkaŋ gayutipun karěsikan lan kasucen. wontěn ing mañcapat, waṙna pěṭak hasosiasinipun kaliyan keblat wetan, perak,manuk kunṭul, toya, santěn, dintěn pasaran lěgi, saṙta dewa komajaya. waṙna punika hiŋgiḥ wujud něpsu mutmainaḥ, ing sajṙoniŋ jiwa manuŋsa hiŋkaŋ rěsik sagěd mbentěnakěn pŕakara sahe lan pŕakara hala.

surasanipun motif wontěn ing busana pŕajurit keraton

saksanesipun kabentěnakěn mawi waṙna, kain hiŋkaŋ dipunginakakěn kaŋge bahan lan jangkěpipun busana pŕajurit hugi gaḍah motif. motif hiŋkaŋ wontěn antawisipun batik, lurik, lan cinḍe.

kain kanṭi motif batik dipunginakakěn kaliyan para maŋgala, wědana agěŋ, panḍega, lan panewu bugis. pŕajurit sanesipun hiŋkaŋ ginakakěn kain batik hiŋgiḥ punika surakaṙsa. kain batik dipunginakakěn kanṭi simbolik kagěm nědaḥhakěn wontěnipun hirarki. kain batik kanṭi rěŋgan hiŋkaŋ maneka waṙna punika gaḍah surasa hiŋkaŋ laŋkuŋ kaṭaḥ lan laŋkuŋ hawis hamaṙgi gaḍah laŋkuŋ kaṭaḥ surasa tinimbaŋ kaliyan kain hiŋkaŋ polos.

kain kanṭi motif lurik dipunginakakěn kagěm busana luwaṙ kaŋge pŕajurit jagakaṙya, kětaŋguŋ, mantŕijěro, pataŋpuluḥ, lan langěnastŕa. kanṭi paŋkat luraḥ pěrentah hugi kagěm pŕajurit jajaṙ. kain lurik sanes kain hiŋkaŋ hawis kados batik. surasanipun hugi mbotěn kados kain batik. kain lurik punika malaḥ laŋkuŋ dipunginakakěn kagěm busana sadintěn-dintěn kadosta surjan lan peranakan. pramila makaten, surasa kain punika hiŋgiḥ kaprasajan, kasatyan, lan jujur.

motif lurik hiŋkaŋ dipunginakakěn kagěm busana sragam pŕajurit kŕaton dipunwastani lurik ginggang hiŋkaŋ tegesipun rěŋgang amargi antawisipun lajur waṙna hiŋkaŋ sami kaisi deniŋ lajur waṙna sanes. hanaŋṅiŋ surasa hiŋkaŋ laŋkuŋ lěbět hiŋgiḥ punika kasatyannipun pŕajurit dhateng sang ratu, saṙta sěsambuŋṅan antawisipun pŕajurit mbotěn ṅantos wontěn lětipun.

waṙna lurik hiŋkaŋ sěmu klawu punika pŕalambaŋ siḥ tŕěsna lan paṅestunipun ratu ḍatěŋ pŕajurit laksana awu hiŋkaŋ mbotěn sagěd kaoboŋ kaliyan gěni. sinaosa makatěn, wontěn motif lurik hiŋkaŋ sanes antawisipun pŕajurit-pŕajurit punika. wontěn ing babagan punika, bentěnipun motif sagěd dipunaŋgěp tětěṅěŕ hutawi cirinipun.

kain kanṭi motif cinḍe dipunagěm kagěm clana pañji-pañji, lonṭoŋ (kadosta kagěm maŋgala, pŕajurit kětaŋguŋ, pŕajurit pataŋpuluḥ, lan pŕajurit mantŕijěro), saṙta bara (kadosta kagěm maŋgala, pŕajurit pataŋpuluḥ, lan pŕajurit mantŕijěro). cinḍe minaŋka motif kain hiŋkaŋ hasilipun sakiŋ daya paṅaribawa sakiŋ india. paṅaŋgenipun motif punika surasanipun gumantuŋ hagěmanipun pinangka haksen sakiŋ kain polos lan batik. limŕaḥhipun ḍěḍasaṙan waṙna habṙit. paṅaŋgenipun waṙna laŋkuŋ něgěsakěn suraos kakěndelan hiŋkaŋ kasandaŋ ḍatěŋ pŕajurit.

ñumurupi bŕěgada pŕajurit kŕaton haḍěḍasaṙ busananipun

kanṭi ñumurupi waṙna lan motif busana, pŕajurit kŕaton sagěd kabentěnakěn kanṭi gampil. pŕajurit wirabŕaja sagěd kawanuhan sakiŋ busana hiŋkaŋ dominan habṙit. kalěbět topinipun hiŋkaŋ gaḍah pucuk lancip saheŋga hasṙiŋ kasěbat pŕajurit lombok habaŋ.

pŕajurit ñutŕa kapaliḥ dados kaliḥ. pŕajurit ñutŕa hiŋkaŋ ṅagěm busana habṙit lan hiŋkaŋ ṅagěm busana cěměŋ. paḍananipun hiŋgiḥ punika kěkaliḥ pŕajurit punika ginakakěn lěṅěn busana waṙna jěne. wontěn ing jaman sěmantěn, waṙna jěne punika dipundalakěn kanṭi luhuŕ hiŋkaŋ langsung dipunagěm ing kulit lěṅěn lan suku pŕajurit.

wontěn hugi pŕajurit hiŋkaŋ busananipun dominan cěměŋ hiŋgiḥ punika pŕajurit bhugis lan pŕajurit pŕawiratama. bentěnipun hiŋgiḥ punika pŕajurit bugis ginakakěn topi laŋkuŋ hiŋgil lan wujudtipun gilig.

wontěn sěkawan bŕěgada pŕajurit hiŋkaŋ ginakakěn busana motif lurik. pŕajurit kětaŋguŋ, pŕajurit pataŋpuluḥ, pŕajurit mantŕijěro, lan pŕajurit jagakaṙya. bentěnipun sagěd katingal sakiŋ clana lan mojaḥipun. pŕajurit kětaŋguŋ ginakakěn clana cěměŋ. pŕajurit jagakaṙya sami ginanakěn clana motif lurik, hanaŋṅiŋ pŕajurit mantŕijěro ginakakěn mojaḥ pěṭak dene pŕajurit jagakaṙya ginakakěn mojaḥ cěměŋ/biru tuwa.

busana pŕajurit kŕaton sakpunika sampun kaicalan pigunanipun kanṭi praktis lan saklěbětiŋ pěpěraŋan. bab punika tŕěp kaliyan pigunanipun pŕajurit kŕaton hiŋkaŋ sakdereŋṅipun pinaŋka militeŕ gantos dados paṅawalipun kabudayan. siaosa makaten, simbol-simbol hiŋkaŋ dipunwakili kaliyan busana lan hatŕibut hiŋkaŋ dipunagěm deniŋ pŕajurit kŕaton botěn lajěŋ ical. watak satŕiya hiŋkaŋ dipungaḍaḥhi deniŋ pŕajurit kŕaton sědỿanipun tětep kacěpěŋ daměl kaliyan para pŕajurit lan sagěd katurunakěn kaliyan masarakat hiŋkaŋ laŋkuŋ wiyaŕ.