꧋ꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ ꦥꦿꦭꦩ꧀ꦧꦁꦩꦤꦸꦁꦒꦭ꧀ꦭꦶꦁꦫꦗꦱꦲꦏꦮꦸꦭ

꧋ꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ ꦥꦿꦭꦩ꧀ꦧꦁꦩꦤꦸꦁꦒꦭ꧀ꦭꦶꦁꦫꦗꦱꦲꦏꦮꦸꦭ
꧋ꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ꦢꦸꦩꦸꦤꦸꦁꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦲꦶꦁꦩꦂꦒꦶꦱꦶꦩ꧀ꦥꦁꦔꦤ꧀ꦲꦤ꧀ꦠꦮꦶꦱ꧀ꦱꦶꦥꦸꦤ꧀ꦩꦂꦒꦶꦩꦂꦒꦺꦴꦲꦸꦠꦺꦴꦩꦺꦴ꧌ꦫꦸꦩꦶꦪꦶꦤ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦮꦱ꧀ꦠꦤꦶꦏꦤ꧀ꦛꦶꦤꦩꦩꦂꦒꦶꦥꦔꦺꦫꦤ꧀ꦩꦁꦏꦸꦧꦸꦩꦶ꧍꧈ ꦩꦂꦒꦶ꧉ꦄ꧈ꦌꦩ꧀꧉ ꦱꦔꦗꦶ꧈ ꦩꦂꦒꦶꦗꦺꦤ꧀ꦢꦿꦭ꧀ꦱꦸꦢꦶꦂꦩꦤ꧀꧈ ꦭꦤ꧀ꦩꦂꦒꦶ꧉ꦥꦺ꧉ꦢꦶꦥꦺꦴꦤꦼꦒꦺꦴꦫꦺꦴ꧉ ꦠꦸꦒꦸꦥꦸꦤꦶꦏꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦲꦶꦁꦱꦏ꧀ꦭꦺꦂꦫꦶꦥꦸꦤ꧀ꦏꦿꦠꦺꦴꦤ꧀ ꦥꦿꦩꦶꦭꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦧꦒꦺꦪꦤ꧀ꦱꦏꦶꦁꦱꦸꦩ꧀ꦧꦸꦥ꦳ꦶꦭꦺꦴꦱꦺꦴꦥ꦳ꦶꦱ꧀ꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦱꦏꦶꦁꦒꦸꦤꦸꦁꦩꦼꦫꦥꦶ꧈ ꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀꧈ ꦏꦿꦠꦺꦴꦤ꧀ꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠ꧈ ꦥꦁꦒꦸꦁꦏꦿꦥꦾꦏ꧀꧈ ꦭꦤ꧀ꦱꦼꦒꦫꦏꦶꦢꦸꦭ꧀꧈ ꦲꦩꦂꦒꦶꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦲꦶꦁꦒꦶꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦮꦼꦂꦤꦶꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦥꦼꦛꦏ꧀ ꦠꦶꦪꦁꦮꦭꦤ꧀ꦢꦶꦭꦗꦼꦁꦩꦱ꧀ꦠꦤꦶꦏꦤ꧀ꦛꦶꦤꦩꦮꦲꦶꦠ꧀ꦥꦭ꧀꧌ꦱꦏꦥꦼꦛꦏ꧀꧍꧈ ꦥꦿꦩꦶꦭꦥꦸꦤꦶꦏꦔꦤ꧀ꦠꦺꦴꦱ꧀ꦱꦥꦸꦤꦶꦏ꧈ ꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ꦲꦱꦿꦶꦁꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦮꦱ꧀ꦠꦤꦶꦩꦶꦤꦁꦏꦠꦸꦒꦸꦥꦭ꧀ꦥꦸꦠꦶꦃ꧉
꧋ꦠꦸꦒꦸꦥꦸꦤꦶꦏꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦱꦼꦠꦲꦸꦤ꧀ꦱꦱꦩ꧀ꦥꦸꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦔꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠꦩꦢꦼꦒ꧀ꦤꦒꦫꦶ꧈ ꦠꦽꦥ꧀ꦥꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦶꦁꦠꦲꦸꦤ꧀ ꧇꧑꧗꧕꧖꧇꧈ ꦮꦶꦮꦶꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦲꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁ꧌ꦱꦶꦭꦶꦤ꧀ꦝꦼꦂ꧍ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦥꦸꦕꦏ꧀ꦲꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦧꦸꦤ꧀ꦢꦼꦂꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ ꦱꦲꦺꦁꦒꦱꦒꦼꦢ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦮꦱ꧀ꦠꦤꦶꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀꧈ ꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦲꦁꦒꦝꦃꦲꦶꦠꦼꦒꦼꦱ꧀ꦱꦼꦩꦔꦠ꧀ꦥꦼꦂꦱꦠꦸꦮꦤ꧀ꦲꦤ꧀ꦠꦮꦶꦱ꧀ꦱꦶꦥꦸꦤ꧀ꦏꦮꦸꦭꦏꦭꦶꦪꦤ꧀ꦫꦗꦤꦶꦥꦸꦤ꧀꧈ ꦲꦸꦒꦶꦩꦶꦤꦁꦏꦥꦿꦭꦩ꧀ꦧꦁꦥ꦳ꦶꦭꦺꦴꦱꦺꦴꦥ꦳ꦶꦱ꧀ꦗꦮꦩꦤꦸꦁꦒꦭ꧀ꦭꦶꦁꦏꦮꦸꦭꦒꦸꦱ꧀ꦠꦶꦲꦶꦁꦏꦁꦧꦺꦴꦠꦼꦤ꧀ꦤꦩꦸꦁꦩꦤꦸꦁꦒꦭ꧀ꦭꦶꦁꦏꦮꦸꦭꦏꦭꦶꦪꦤ꧀ꦥꦔꦸꦮꦱ꧈ ꦲꦤꦔꦶꦁꦲꦸꦒꦶꦩꦤꦸꦁꦒꦭ꧀ꦭꦶꦁꦩꦤꦸꦁꦱꦏꦭꦶꦪꦤ꧀ꦏꦂꦱꦤꦶꦁꦒꦸꦱ꧀ꦠꦶ꧈ ꦗꦩꦤ꧀ꦫꦸꦩꦶꦪꦶꦤ꧀ꦥꦸꦕꦏ꧀ꦠꦸꦒꦸꦲꦶꦁꦏꦁꦲꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦒꦶꦤꦏ꧀ꦏꦏꦼꦤ꧀ꦩꦶꦤꦁꦏꦥꦚ꧀ꦕꦼꦂꦫꦶꦁꦥꦤꦶꦔꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦤꦭꦶꦏꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦱꦶꦤꦺꦮꦏꦲꦶꦁꦧꦁꦱꦭ꧀ꦩꦔꦸꦤ꧀ꦠꦸꦂꦠꦁꦏꦶꦭ꧀꧈ ꦧꦁꦱꦭ꧀ꦩꦔꦸꦤ꧀ꦠꦸꦂꦠꦁꦏꦶꦭ꧀ꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦣꦩ꧀ꦥꦂꦥꦊꦁꦒꦃꦲꦤ꧀ꦲꦶꦁꦱꦶꦠꦶꦲꦶꦁꦒꦶꦭ꧀ꦭꦺꦴꦂꦥ꧀ꦭꦠꦂꦫꦤ꧀ꦏꦿꦠꦺꦴꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦱꦶꦠꦶꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦏꦲꦶꦁꦒꦶꦭ꧀ꦭꦏꦼꦤ꧀꧉
꧋ꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ꦤꦭꦶꦏꦱꦱꦩ꧀ꦥꦸꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦭꦶꦤ꧀ꦝꦸ ꧇꧑꧘꧖꧗꧇
꧋ꦤꦭꦶꦏꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦗꦩꦤ꧀ꦥꦩꦫꦺꦤ꧀ꦠꦃꦲꦤ꧀ꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤ꧇꧖꧇꧌ ꧇꧑꧘꧕꧕꧇ꦢꦸꦩꦸꦒꦶ ꧇꧑꧘꧗꧗꧇ ꧍꧈ ꦠꦽꦥ꧀ꦥꦶꦥꦸꦤ꧀ꦤꦭꦶꦏꦱꦸꦂꦪ ꧇꧑꧐꧇ ꦗꦸꦤꦶ ꧇꧑꧘꧖꧗꧇ ꧌ ꧇꧔꧇ ꦱꦥꦂꦠꦲꦸꦤ꧀ꦗꦮꦶ ꧇꧑꧗꧙꧖꧇ ꧍꧈ ꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦏꦢꦢꦺꦪꦤ꧀ꦭꦶꦤ꧀ꦝꦸꦠꦺꦏ꧀ꦠꦺꦴꦤꦶꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦱ꧀ꦏꦭꦲꦶꦁꦏꦁꦲꦒꦼꦁꦲꦶꦁꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠ꧈ ꦱꦮꦠꦫꦏꦛꦃꦮꦼꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦲꦩ꧀ꦧꦿꦸꦏ꧀ ꦏꦊꦧꦼꦠ꧀ꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ ꦱꦏꦠꦸꦒꦸꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦥꦠꦃꦏꦶꦫꦁꦭꦁꦏꦸꦁꦱꦥꦿꦠꦼꦭꦺꦴꦤ꧀ꦧꦒꦺꦪꦤ꧀ ꦥꦿꦱ꧀ꦠꦮꦥꦸꦤꦶꦏꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦺꦔꦼꦠ꧀ꦲꦶꦁꦕꦤ꧀ꦢꦿꦱꦼꦁꦏꦭꦲꦶꦁꦏꦁꦲꦸꦤꦶꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦺꦴꦧꦃꦠꦿꦸꦱ꧀ꦥꦶꦠꦸꦁꦧꦸꦩꦶ꧈ ꦔꦼꦤꦼꦂꦲꦶꦁꦲꦁꦏ ꧇꧑꧗꧙꧖꧇ ꦠꦲꦸꦤ꧀ꦗꦮ꧉
꧋ꦱꦮꦼꦠꦫꦠꦲꦸꦤ꧀ ꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦏꦭꦭꦶꦱ꧀ ꦭꦗꦼꦁꦤꦭꦶꦏꦗꦩꦤ꧀ꦥꦩꦫꦺꦤ꧀ꦠꦃꦲꦤ꧀ꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤ꧇꧗꧇꧌ ꧇꧑꧘꧗꧗꧇ꦢꦸꦩꦸꦒꦶ ꧇꧑꧙꧒꧑꧇ ꧍꧈ ꦠꦸꦒꦸꦥꦸꦤꦶꦏꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦩꦭꦶꦃꦭꦤ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦏꦼꦥꦾꦏ꧀ꦏꦏꦼꦤ꧀ꦤꦭꦶꦏꦱꦸꦂꦪ ꧇꧓꧇ ꦲꦺꦴꦏ꧀ꦠꦺꦴꦧꦼꦂ ꧇꧑꧘꧘꧙꧇꧈ ꦲꦁꦒꦺꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦩꦭꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦗꦭꦫꦶꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦸꦒꦸꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦲꦺꦮꦃ꧈ ꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦸꦒꦸꦲꦶꦁꦏꦁꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦭꦤ꧀ꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦲꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦥꦼꦱꦒꦶꦭꦤ꧀ꦥꦸꦕꦏ꧀ꦲꦶꦥꦸꦤ꧀ꦭꦚ꧀ꦕꦶꦥ꧀꧈ ꦱꦱꦤꦺꦱ꧀ꦱꦶꦥꦸꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦲꦶꦁꦒꦶꦭ꧀ꦭꦶꦥꦸꦤ꧀ꦠꦸꦒꦸꦲꦶꦁꦏꦁꦱꦢꦺꦫꦺꦁꦔꦶꦥꦸꦤ꧀ ꧇꧒꧕꧇ ꦩꦺꦠꦼꦂꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ ꧇꧑꧕꧇ ꦩꦺꦠꦼꦂꦏꦺꦩꦮꦺꦴꦤ꧀ ꦏꦢꦸꦒꦝꦺꦱꦲꦶꦤ꧀ꦲꦺꦁꦒꦭ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦩꦶꦤꦁꦏꦱ꧀ꦠꦿꦠꦺꦒꦶꦥꦩꦫꦺꦤ꧀ꦠꦃꦮꦭꦤ꧀ꦢꦶꦏꦁꦒꦺꦚꦶꦂꦤꦏ꧀ꦏꦏꦼꦤ꧀ꦭꦩ꧀ꦧꦁꦩꦤꦸꦁꦒꦭ꧀ꦭꦶꦥꦸꦤ꧀ꦫꦗꦢꦭꦃꦏꦮꦸꦭꦲꦶꦁꦏꦁꦏꦠꦼꦢꦃꦲꦏꦼꦤ꧀ꦲꦶꦁꦝꦺꦱꦲꦶꦤ꧀ꦠꦸꦒꦸꦱꦢꦺꦫꦺꦁꦔꦶꦥꦸꦤ꧀꧈
꧋ꦥꦿꦱꦱ꧀ꦠꦶꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦲꦶꦁꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀
꧋ꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦥꦿꦱꦱ꧀ꦠꦶꦲꦶꦁꦱꦧꦼꦤ꧀ꦱꦶꦱꦶꦃꦠꦸꦒꦸꦲꦶꦁꦏꦁꦲꦺꦁꦒꦭ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏ꧈ ꦱꦼꦏꦮꦤ꧀ꦱꦶꦱꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦤꦼꦢꦃꦲꦏꦼꦤ꧀ꦥꦿꦺꦴꦱꦺꦱ꧀ꦲꦁꦒꦺꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦠꦸꦒꦸ꧉
꧋ꦲꦶꦁꦱꦶꦱꦶꦃꦏꦶꦭꦺꦤ꧀ꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦥꦿꦱꦱ꧀ꦠꦶꦲꦶꦁꦏꦁꦲꦸꦤꦶꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ ꦪꦱꦤ꧀ꦢꦊꦩ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦱꦶꦤꦸꦲꦸꦤ꧀ꦏꦚ꧀ꦗꦼꦁꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤꦏꦥꦶꦁ ꧇꧗꧇꧈ ꦥꦿꦱꦱ꧀ꦠꦶꦥꦸꦤꦶꦏꦤꦼꦢꦃꦲꦏꦼꦤ꧀ꦧꦶꦭꦶꦃꦠꦸꦒꦸꦥꦸꦤꦶꦏꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦲꦶꦁꦗꦩꦤ꧀ꦥꦩꦫꦺꦤ꧀ꦠꦃꦲꦤ꧀ꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤ꧇꧗꧇꧉
꧋ꦲꦶꦁꦱꦶꦱꦶꦃꦮꦺꦠꦤ꧀ꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦥꦿꦱꦱ꧀ꦠꦶꦲꦶꦁꦏꦁꦲꦸꦤꦶꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ ꦲꦶꦁꦏꦁꦩꦔꦪꦸꦧꦒꦾꦏꦂꦱꦢꦊꦩ꧀ꦏꦚ꧀ꦗꦼꦁꦠꦸꦮꦤ꧀ꦉꦱꦶꦝꦺꦤ꧀꧉ꦪꦺ꧉ꦩꦸꦭ꧀ꦭꦼꦩꦺꦱ꧀ꦠꦼꦂ꧈ ꦥꦿꦱꦱ꧀ꦠꦶꦥꦸꦤꦶꦏꦚꦼꦧꦠ꧀ꦠꦏꦼꦤ꧀ꦧꦶꦭꦶꦃ꧉ꦪꦺ꧉ ꦩꦸꦭ꧀ꦭꦼꦩꦺꦱ꧀ꦠꦼꦂꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦉꦱꦶꦝꦺꦤ꧀ꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠꦲꦶꦁꦮꦼꦏ꧀ꦢꦭ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏ ꦤꦩ꧀ꦥꦶꦏꦤ꧀ꦛꦶꦭꦶꦭꦲꦁꦒꦺꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦠꦸꦒꦸꦥꦸꦤꦶꦏ꧈ ꦲꦤ꧀ꦝꦫꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦤꦼꦢꦃꦲꦏꦼꦤ꧀ꦧꦶꦭꦶꦃꦥꦩꦫꦺꦤ꧀ꦠꦃꦮꦭꦤ꧀ꦢꦶꦧꦺꦴꦠꦼꦤ꧀ꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦱꦁꦏꦸꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦧ꧀ꦢꦤꦲꦁꦒꦺꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀꧉
꧋ꦲꦶꦁꦱꦶꦱꦶꦃꦏꦶꦢꦸꦭ꧀ꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦥꦿꦱꦱ꧀ꦠꦶꦲꦶꦁꦏꦁꦲꦸꦤꦶꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ ꦮꦶꦮꦫꦲꦂꦗꦩꦁꦒꦭꦥꦿꦗꦏꦥꦶꦁ꧇꧗꧇ꦱꦥꦂꦲꦭꦶꦥ꧀ ꧇꧑꧘꧑꧙꧇꧈ ꦮꦶꦮꦫꦲꦂꦗꦩꦁꦒꦭꦥꦿꦗꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦱꦼꦁꦏꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦩꦿꦕꦶꦃꦤꦤꦶꦥꦫꦶꦥꦸꦂꦤꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦲꦺꦁꦒꦭ꧀ ꦮꦶꦮꦫꦲꦠꦼꦒꦼꦱ꧀ꦒꦥꦸꦫꦥꦸꦤꦶꦏꦠꦤ꧀ꦝꦲꦁꦏꦱꦔ꧈ ꦲꦂꦗꦲꦠꦼꦒꦼꦱ꧀ꦩꦏ꧀ꦩꦸꦂꦩꦶꦤꦁꦏꦠꦤ꧀ꦝꦲꦁꦏꦱꦼꦠꦸꦁꦒꦭ꧀ ꦩꦁꦒꦭꦲꦠꦼꦒꦼꦱ꧀ꦤꦪꦏ꧈ ꦠꦧ꧀ꦝꦲꦁꦏꦮꦺꦴꦭꦸ꧈ ꦭꦗꦼꦁꦥꦿꦗꦲꦠꦼꦒꦼꦱ꧀ꦤꦒꦫ꧈ ꦠꦤ꧀ꦝꦲꦁꦏꦱꦼꦠꦸꦁꦒꦭ꧀ ꦥꦸꦤꦶꦏꦱꦒꦼꦢ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦮꦱ꧀ꦠꦤꦶꦧꦶꦭꦶꦃꦭꦩ꧀ꦥꦃꦤꦸꦗꦸꦒꦥꦸꦫꦤꦶꦁꦏꦼꦩꦏ꧀ꦩꦸꦂꦫꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦏꦮꦶꦮꦶꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦱꦏꦶꦁꦤꦪꦏꦤꦒꦫꦶ꧈ ꦱꦼꦁꦏꦭꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦔꦼꦤꦼꦂꦲꦶꦁꦲꦁꦏ ꧇꧑꧘꧑꧙꧇ ꧈ ꦠꦽꦥ꧀ꦏꦭꦶꦪꦤ꧀ꦠꦲꦸꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦏꦱꦼꦫꦠ꧀ꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦔꦤ꧀ꦝꦥ꧀ꦥꦶꦥꦸꦤ꧀ ꦲꦶꦁꦱꦲꦶꦁꦒꦶꦭ꧀ꦭꦶꦁꦱꦼꦫꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦭꦩ꧀ꦧꦁꦥꦫꦶꦭꦤ꧀ꦏꦥꦱ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦱꦼꦫꦠ꧀ꦠꦤ꧀ ꧉ꦲ꧈ꦨ꧉꧇꧗꧇꧈ ꦲꦸꦒꦶꦭꦩ꧀ꦧꦁꦱꦺꦴꦁꦏꦺꦴꦏ꧀ꦮꦭꦤ꧀ꦢꦶꦲꦶꦁꦥꦸꦕꦏ꧀ꦏꦶꦥꦸꦤ꧀ ꦥꦿꦭꦩ꧀ꦧꦁꦥꦸꦤꦶꦏꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦭꦩ꧀ꦧꦁꦫꦱ꧀ꦩꦶꦲꦶꦁꦏꦁꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦒꦼꦩ꧀ꦢꦺꦤꦶꦁꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤ꧇꧗꧇꧉
꧋ꦲꦶꦁꦱꦶꦱꦶꦃꦭꦺꦂꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦥꦿꦱꦱ꧀ꦠꦶꦲꦶꦁꦏꦁꦲꦸꦤꦶꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ ꦥꦏꦂꦪꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦱꦶꦤꦼꦩ꧀ꦧꦢꦤ꧀ꦥꦠꦶꦃꦢꦊꦩ꧀ꦏꦚ꧀ꦗꦼꦁꦫꦢꦺꦤ꧀ꦲꦢꦶꦥꦠꦶꦢꦤꦸꦉꦗꦲꦶꦁꦏꦁꦏꦥꦶꦁ ꧇꧕꧇ ꦏꦲꦸꦤ꧀ꦝꦒꦺꦤ꧀ꦢꦺꦤꦶꦁꦠꦸꦮ ꦤ꧀ ꧉ꦪꦺ꧈ꦥꦺ꧈ꦌꦥ꦳꧀꧉ ꦥ꦳ꦤ꧀ꦧꦿꦸꦱ꧀ꦱꦼꦭ꧀ꦲꦺꦴꦥ꧀ꦱꦶꦃꦠꦼꦂꦮꦠꦼꦂꦱ꧀ꦠꦠ꧀ ꦥꦿꦱꦱ꧀ꦠꦶꦥꦸꦤꦶꦏꦚꦼꦧꦠ꧀ꦠꦏꦼꦤ꧀ꦧꦶꦭꦶꦃꦲꦁꦒꦺꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦠꦸꦒꦸꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦥꦤ꧀ꦝꦺꦒꦤꦶꦢꦺꦤꦶꦁꦥꦠꦶꦃꦢꦤꦸꦉꦗꦺꦴ꧌ ꧇꧑꧘꧗꧙꧇ꦢꦸꦩꦸꦒꦶ ꧇꧑꧘꧙꧙꧇ ꧍꧈ ꦭꦤ꧀ꦲꦂꦱꦶꦠꦺꦏ꧀ꦠꦸꦂꦠꦸꦒꦸꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦫꦚ꧀ꦕꦁꦢꦺꦤꦶꦁ꧉ꦪꦺ꧈ꦥꦺ꧈ꦌꦥ꦳꧀꧉ꦥ꦳ꦤ꧀ꦧꦿꦸꦱ꧀ꦱꦼꦭ꧀ ꦩꦶꦤꦁꦏꦥꦼꦠꦸꦒꦱ꧀ꦝꦶꦤꦱ꧀ꦥꦼꦔꦲꦶꦫꦤ꧀ꦮꦭꦤ꧀ꦢꦶꦲꦶꦁꦏꦁꦏꦗꦶꦧꦃꦲꦶꦁꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠ꧉
꧋ꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ꦱꦥꦸꦤꦶꦏ꧉
꧋ꦮꦶꦮꦶꦠ꧀ꦤꦭꦶꦏꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦩꦭꦶꦃꦱꦱꦩ꧀ꦥꦸꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦫꦶꦱꦏ꧀ꦲꦩꦂꦒꦶꦭꦶꦤ꧀ꦝꦸ꧈ ꦧꦺꦴꦠꦼꦤ꧀ꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦩꦭꦶꦃꦲꦺꦮꦃꦲꦺꦮꦃꦲꦤ꧀ꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦠꦸꦒꦸ꧈ ꦤꦩꦸꦁꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦥꦢꦩꦼꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦱꦶꦥꦠ꧀ꦠꦶꦥꦸꦤ꧀ꦔꦸꦥꦏꦫꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦲꦸꦠꦮꦶꦤꦠꦱꦏꦶꦮꦠꦼꦔꦼꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀꧈
꧋ꦲꦶꦁꦠꦲꦸꦤ꧀ ꧇꧒꧐꧑꧕꧇ ꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦩꦶꦤꦶꦪꦠꦸꦂꦠꦸꦒꦸꦒꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦒꦶꦭꦶꦒ꧀ꦱꦩ꧀ꦥꦸꦤ꧀ꦥꦸꦂꦤꦏꦧꦔꦸꦤ꧀ꦲꦶꦁꦥꦺꦴꦗꦺꦴꦏ꧀ꦱꦶꦩ꧀ꦥꦁꦔꦤ꧀ꦥꦿꦥꦢꦤ꧀ꦱꦶꦱꦶꦃꦏꦶꦢꦸꦭ꧀ꦮꦺꦠꦤ꧀ꦠꦸꦒꦸ꧈ ꦩꦶꦤꦶꦪꦠꦸꦂꦥꦸꦤꦶꦏꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦔꦤꦸꦠ꧀ꦝꦺꦱꦲꦶꦤ꧀ꦭꦮꦱ꧀ꦭꦤ꧀ꦢꦶꦥꦸꦚ꧀ꦗꦁꦏꦼꦥ꧀ꦥꦶꦏꦠꦿꦁꦔꦤ꧀ꦱꦸꦗꦫꦃꦭꦤ꧀ꦥ꦳ꦭ꧀ꦱꦥ꦳ꦃꦱꦏꦶꦁꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦸꦒꦸꦲꦱꦶꦭ꧀ꦭꦶꦁꦫꦚ꧀ꦕꦁꦔꦤ꧀ꦥꦔꦂꦱꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠꦭꦤ꧀ꦭꦼꦱ꧀ꦠꦤ꧀ꦠꦸꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦠꦸꦒꦸꦲꦱꦶꦭ꧀ꦱꦏꦶꦁꦝꦺꦱꦲꦶꦤ꧀ꦠꦶꦪꦁꦮꦭꦤ꧀ꦢꦶꦱꦥꦸꦤꦶꦏꦱꦩ꧀ꦥꦸꦤ꧀ꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦕꦒꦂꦧꦸꦢꦪꦲꦸꦒꦶꦭꦺꦤ꧀ꦩꦏ꧀ꦏꦶꦛꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠ꧉
Tugu Golong Gilig, Pralambang Manunggaling Raja Saha Kawula
tugu goloŋ gilig dumunuŋ wontěn hiŋ maṙgi simpaŋṅan hantawissipun maṙgi maṙgo hutomo (rumiyin dipunwastani kanṭi nama maṙgi paṅeran maŋkubumi), maṙgi a.m. saṅaji, maṙgi jendŕal sudiṙman, lan maṙgi p. diponěgoro. tugu punika wontěn hiŋ sakleṙripun kŕaton, pŕamila dados bageyan sakiŋ sumbu pilosopis hiŋgiḥ punika sakiŋ gunuŋ měrapi, tugu goloŋ gilig, kŕaton yogỿakaṙta, paŋguŋ kŕapỿak, lan sěgara kidul. hamaṙgi wujudtipun hiŋkaŋ hiŋgil lan wěṙninipun pěṭak, tiyaŋ walandi lajěŋ mastani kanṭi nama wahit pal (white paal) (saka pěṭak). pŕamila punika, ṅantos sapunika, tugu goloŋ gilig hasŕiŋ dipunwastani minaŋka tugu pal putiḥ.
tugu punika dipunbaŋun sětahun sasampunipun ṅayogỿakaṙta maděg nagari, tŕěpipun hiŋ tahun 1756. wiwitanipun baŋunan punika hawujud goloṅ (silinḍěr) kanṭi puñcak hawujud bunděṙ gilig, saheŋga sagěd dipunwastani tugu goloŋ gilig. wujudtipun hiŋkaŋ goloŋ gilig punika haŋgaḍahi těgěs sěmaṅat pěṙsatuwan hantawissipun kawula kaliyan rajanipun. hugi minaŋka pŕalambaŋ pilosopis jawa manuŋgalliŋ kawula gusti hiŋkaŋ botěn namuŋ manuŋgalliŋ kawula kaliyan paṅuwasa, hanaŋṅiŋ hugi manuŋgalliŋ manuŋsa kaliyan kaṙsaniŋ gusti. jaman rumiyin pucak tugu hiŋkaŋ hawujud gilig punika dipunginakakěn minaŋka pañcěriŋ paniŋṅalan nalika sŕi sultan sinewaka hiŋ baŋsal maṅuntuṙ taŋkil. baŋsal maṅuntuṙ taŋkil hiŋgiḥ punika ḍampaṙ palěŋgaḥhan hiŋ siti hiŋgil lor plataṙran kŕaton hiŋkaŋ sitinipun kahiŋgillakěn.
tugu goloŋ gilig nalika sasampunnipun linḍu 1867
nalikanipun jaman pamarentaḥhan sŕi sultan haměŋku buwana 6 (1855-1877), tŕěppipun nalika suṙya 10 juni 1867 (4 sapaṙ tahun 1796 j), wontěn kadadeyan linḍu tektonik kanṭi skala hiŋkaŋ hagěŋ hiŋ yogỿakaṙta. sawatara kaṭaḥ wěwaṅunan hambŕuk, kalěbět tugu goloŋ gilig. saka tugu dados pataḥ kiraŋ laŋkuŋ sapŕatělon bagiyan. pŕastawa punika dipuneṅet hiŋ candŕa sěŋkala hiŋkaŋ huninipun hobaḥ tŕus pituŋ bumi, ṅěněṙ hiŋ haŋka 1796 tahun jawa.
sawětara tahun, tugu goloŋ gilig dados kalalis. lajěŋ nalika jaman pamarentaḥhan sŕi sultan haměŋku buwana 7 (1877-1921), tugu punika dipunbaṅun maliḥ lan dipunkěpỿakakěn nalika suṙya 3 oktoběṙ 1889. haŋgennipun baṅun maliḥ punika jalari wujud tugu dados hewaḥ, wujud tugu hiŋkaŋ goloŋ lan gilig dados hawujud pěsagi lan pucakhipun lañcip. sasanessipun punika, hhiŋgillipun tugu hiŋkaŋ sadereŋṅipun 25 metěr dados 15 metěr kemawon. kaduga, ḍesahin heŋgal punika minaŋka stŕatégi pamarentaḥ walandi kaŋge ñiṙnakakěn lambaŋ manuŋgallipun raja dalaḥ kawula hiŋkaŋ katědaḥḥaken hiŋ ḍesahin tugu sadereŋipun.
pŕasasti wontěn hiŋ tugu goloŋ gilig
wontěn pŕasasti hiŋ saběn sisiḥ tugu hiŋkaŋ heŋgal punika. sěkawan sisiḥ punika nědaḥhakěn pŕoses haŋgennipun baṅun tugu.
hiŋ sisiḥ kilen wontěn pŕasasti hiŋkaŋ huninipun, “yasan dalěm hiŋkaŋ sinuhun kañjěŋ sultan haměŋkubuwana kapiŋ 7”. pŕasasti punika nědaḥhakěn biliḥ tugu punika dipunbaṅun hiŋ jaman pamarentaḥhan sŕi sultan haměŋku buwana 7.
hiŋ sisiḥ wétan wontěn pŕasasti hiŋkaŋ huninipun, “hiŋkaŋ maṅayubagỿa kaṙsa dalěm kañjěŋ tuwan resiḍen y. mullěmestěṙ”. pŕasasti punika ñěbattakěn biliḥ y. mullěmestěṙ, hiŋgih residhèn yogỿakaṙta hiŋ wěkdal punika, nampi kanṭi lila haŋgennipun baṅun tugu punika. Hanḍaran punika nědaḥhakěn biliḥ pamarentaḥ walandi botěn wontěn saŋkutannipun bab dana haŋgennipun baṅun.
hiŋ sisiḥ kidul wontěn pŕasasti hiŋkaŋ huninipun, “wiwara haṙja maŋgala pŕaja, kapiŋ 7 sapaṙ halip 1819”. wiwara haṙja maŋgala pŕaja hiŋgih punika sěŋkalan hiŋkaŋ mŕaciḥnani paripuṙnanipun baṅun tugu goloŋ gilig hiŋkaŋ heŋgal. wiwara hatěgěs gapura, punika tanḍa haŋka sanga. haṙja hatěgěs makmur minaŋka tanḍa haŋka setunggal. maŋgala hatěgěs nayaka, tanḍa haŋka wolu. lajěŋ pŕaja hatěgěs nagara, tanḍa haŋka sětuŋgal. punika sagěd dipunwastani biliḥ lampaḥ nuju gapuraniŋ kěmakmuṙran punika kawiwitan sakiŋ nayaka nagari. sěŋkalan punika ṅěněṙ hiŋ haŋka 1819, tŕěp kaliyan tahun hiŋkaŋ kasěrat wontěn ṅanḍappipun. hiŋ sahiŋgiliŋ sěratan punika wontěn lambaŋ pari lan kapas kanṭi sěratan hb 7, hugi lambaŋ soŋkok walandi hiŋ pucakipun. pŕalambaŋ punika hiŋgih lambaŋ rasmi hiŋkaŋ dipunagěm deniŋ sŕi sultan haměŋku buwana 7.
hiŋ sisiḥ lèr wontěn pŕasasti hiŋkaŋ huninipun, “pakaryannipun siněmbadan patiḥ dalěm kañjěŋ raden hadipati danurěja hiŋkaŋ kapiŋ 5. kahunḍagen deniŋ tuwan ye,pe,ep pan brussěl opsihtěr watěrsětat”. pŕasasti punika ñěbattakěn biliḥ haŋgennipun baṅun tugu dipunpanḍegani deniŋ patiḥ danurějo 5 (1879-1899), lan haṙsitektuṙ tugu dipunrañcaŋ deniŋ ye,pe,ep pan brussěl, minaŋka pětugas dinas pěŋahiṙran walandi hiŋkaŋ kajibaḥ hiŋ yogỿakaṙta.
tugu goloŋ gilig sapunika
wiwit nalika dipunbaṅun maliḥ sasampunnipun risak hamaṙgi linḍu, botěn wontěn maliḥ hewaḥ-hewaḥhan waṅunan tugu. namuŋ wontěn padamělan hiŋkaŋ sipattipun ŋupakara waŋunan hutawi nata sakiwa těŋěnnipun.
hiŋ tahun 2015, wontěn miniyatuṙ tugu goloŋ gilig sampun puṙna kabaṅun hiŋ pojok simpaŋan pŕapadan sisiḥ kidul wetan tugu. miniyatuṙ punika dipunbaṅun ṅanut ḍesahin lawas lan dipunjaŋkěppi katŕaŋan sujaraḥ lan palsapaḥ sakiŋ wujud tugu hasilliŋ rañcaṅan paṅaṙsa yogỿakaṙta, lan lěstantunnipun tugu hasil sakiŋ ḍesahin tiyaŋ walandi sapunika sampun dados cagaṙ budaya hugi lenmak kitha yogỿakaṙta.
tugu goloŋ gilig, pŕalambaŋ manuŋgalliŋ raja saha kawula
tugu goloŋ gilig dumunuŋ wontěn hiŋ maṙgi simpaŋṅan hantawissipun maṙgi maṙgo hutomo (rumiyin dipunwastani kanṭi nama maṙgi paṅeran maŋkubumi), maṙgi a.m. saṅaji, maṙgi jendŕal sudiṙman, lan maṙgi p. diponěgoro. tugu punika wontěn hiŋ sakleṙripun kŕaton, pŕamila dados bageyan sakiŋ sumbu pilosopis hiŋgiḥ punika sakiŋ gunuŋ měrapi, tugu goloŋ gilig, kŕaton yogỿakaṙta, paŋguŋ kŕapỿak, lan sěgara kidul. hamaṙgi wujudtipun hiŋkaŋ hiŋgil lan wěṙninipun pěṭak, tiyaŋ walandi lajěŋ mastani kanṭi nama wahit pal (white paal) (saka pěṭak). pŕamila punika, ṅantos sapunika, tugu goloŋ gilig hasŕiŋ dipunwastani minaŋka tugu pal putiḥ.
tugu punika dipunbaŋun sětahun sasampunipun ṅayogỿakaṙta maděg nagari, tŕěpipun hiŋ tahun 1756. wiwitanipun baŋunan punika hawujud goloṅ (silinḍěr) kanṭi puñcak hawujud bunděṙ gilig, saheŋga sagěd dipunwastani tugu goloŋ gilig. wujudtipun hiŋkaŋ goloŋ gilig punika haŋgaḍahi těgěs sěmaṅat pěṙsatuwan hantawissipun kawula kaliyan rajanipun. hugi minaŋka pŕalambaŋ pilosopis jawa manuŋgalliŋ kawula gusti hiŋkaŋ botěn namuŋ manuŋgalliŋ kawula kaliyan paṅuwasa, hanaŋṅiŋ hugi manuŋgalliŋ manuŋsa kaliyan kaṙsaniŋ gusti. jaman rumiyin pucak tugu hiŋkaŋ hawujud gilig punika dipunginakakěn minaŋka pañcěriŋ paniŋṅalan nalika sŕi sultan sinewaka hiŋ baŋsal maṅuntuṙ taŋkil. baŋsal maṅuntuṙ taŋkil hiŋgiḥ punika ḍampaṙ palěŋgaḥhan hiŋ siti hiŋgil lor plataṙran kŕaton hiŋkaŋ sitinipun kahiŋgillakěn.
tugu goloŋ gilig nalika sasampunnipun linḍu 1867
nalikanipun jaman pamarentaḥhan sŕi sultan haměŋku buwana 6 (1855-1877), tŕěppipun nalika suṙya 10 juni 1867 (4 sapaṙ tahun 1796 j), wontěn kadadeyan linḍu tektonik kanṭi skala hiŋkaŋ hagěŋ hiŋ yogỿakaṙta. sawatara kaṭaḥ wěwaṅunan hambŕuk, kalěbět tugu goloŋ gilig. saka tugu dados pataḥ kiraŋ laŋkuŋ sapŕatělon bagiyan. pŕastawa punika dipuneṅet hiŋ candŕa sěŋkala hiŋkaŋ huninipun hobaḥ tŕus pituŋ bumi, ṅěněṙ hiŋ haŋka 1796 tahun jawa.
sawětara tahun, tugu goloŋ gilig dados kalalis. lajěŋ nalika jaman pamarentaḥhan sŕi sultan haměŋku buwana 7 (1877-1921), tugu punika dipunbaṅun maliḥ lan dipunkěpỿakakěn nalika suṙya 3 oktoběṙ 1889. haŋgennipun baṅun maliḥ punika jalari wujud tugu dados hewaḥ, wujud tugu hiŋkaŋ goloŋ lan gilig dados hawujud pěsagi lan pucakhipun lañcip. sasanessipun punika, hhiŋgillipun tugu hiŋkaŋ sadereŋṅipun 25 metěr dados 15 metěr kemawon. kaduga, ḍesahin heŋgal punika minaŋka stŕatégi pamarentaḥ walandi kaŋge ñiṙnakakěn lambaŋ manuŋgallipun raja dalaḥ kawula hiŋkaŋ katědaḥḥaken hiŋ ḍesahin tugu sadereŋipun.
pŕasasti wontěn hiŋ tugu goloŋ gilig
wontěn pŕasasti hiŋ saběn sisiḥ tugu hiŋkaŋ heŋgal punika. sěkawan sisiḥ punika nědaḥhakěn pŕoses haŋgennipun baṅun tugu.
hiŋ sisiḥ kilen wontěn pŕasasti hiŋkaŋ huninipun, “yasan dalěm hiŋkaŋ sinuhun kañjěŋ sultan haměŋkubuwana kapiŋ 7”. pŕasasti punika nědaḥhakěn biliḥ tugu punika dipunbaṅun hiŋ jaman pamarentaḥhan sŕi sultan haměŋku buwana 7.
hiŋ sisiḥ wétan wontěn pŕasasti hiŋkaŋ huninipun, “hiŋkaŋ maṅayubagỿa kaṙsa dalěm kañjěŋ tuwan resiḍen y. mullěmestěṙ”. pŕasasti punika ñěbattakěn biliḥ y. mullěmestěṙ, hiŋgih residhèn yogỿakaṙta hiŋ wěkdal punika, nampi kanṭi lila haŋgennipun baṅun tugu punika. Hanḍaran punika nědaḥhakěn biliḥ pamarentaḥ walandi botěn wontěn saŋkutannipun bab dana haŋgennipun baṅun.
hiŋ sisiḥ kidul wontěn pŕasasti hiŋkaŋ huninipun, “wiwara haṙja maŋgala pŕaja, kapiŋ 7 sapaṙ halip 1819”. wiwara haṙja maŋgala pŕaja hiŋgih punika sěŋkalan hiŋkaŋ mŕaciḥnani paripuṙnanipun baṅun tugu goloŋ gilig hiŋkaŋ heŋgal. wiwara hatěgěs gapura, punika tanḍa haŋka sanga. haṙja hatěgěs makmur minaŋka tanḍa haŋka setunggal. maŋgala hatěgěs nayaka, tanḍa haŋka wolu. lajěŋ pŕaja hatěgěs nagara, tanḍa haŋka sětuŋgal. punika sagěd dipunwastani biliḥ lampaḥ nuju gapuraniŋ kěmakmuṙran punika kawiwitan sakiŋ nayaka nagari. sěŋkalan punika ṅěněṙ hiŋ haŋka 1819, tŕěp kaliyan tahun hiŋkaŋ kasěrat wontěn ṅanḍappipun. hiŋ sahiŋgiliŋ sěratan punika wontěn lambaŋ pari lan kapas kanṭi sěratan hb 7, hugi lambaŋ soŋkok walandi hiŋ pucakipun. pŕalambaŋ punika hiŋgih lambaŋ rasmi hiŋkaŋ dipunagěm deniŋ sŕi sultan haměŋku buwana 7.
hiŋ sisiḥ lèr wontěn pŕasasti hiŋkaŋ huninipun, “pakaryannipun siněmbadan patiḥ dalěm kañjěŋ raden hadipati danurěja hiŋkaŋ kapiŋ 5. kahunḍagen deniŋ tuwan ye,pe,ep pan brussěl opsihtěr watěrsětat”. pŕasasti punika ñěbattakěn biliḥ haŋgennipun baṅun tugu dipunpanḍegani deniŋ patiḥ danurějo 5 (1879-1899), lan haṙsitektuṙ tugu dipunrañcaŋ deniŋ ye,pe,ep pan brussěl, minaŋka pětugas dinas pěŋahiṙran walandi hiŋkaŋ kajibaḥ hiŋ yogỿakaṙta.
tugu goloŋ gilig sapunika
wiwit nalika dipunbaṅun maliḥ sasampunnipun risak hamaṙgi linḍu, botěn wontěn maliḥ hewaḥ-hewaḥhan waṅunan tugu. namuŋ wontěn padamělan hiŋkaŋ sipattipun ŋupakara waŋunan hutawi nata sakiwa těŋěnnipun.
hiŋ tahun 2015, wontěn miniyatuṙ tugu goloŋ gilig sampun puṙna kabaṅun hiŋ pojok simpaŋan pŕapadan sisiḥ kidul wetan tugu. miniyatuṙ punika dipunbaṅun ṅanut ḍesahin lawas lan dipunjaŋkěppi katŕaŋan sujaraḥ lan palsapaḥ sakiŋ wujud tugu hasilliŋ rañcaṅan paṅaṙsa yogỿakaṙta, lan lěstantunnipun tugu hasil sakiŋ ḍesahin tiyaŋ walandi sapunika sampun dados cagaṙ budaya hugi lenmak kitha yogỿakaṙta.