꧋ꦗꦩꦤ꧀ꦏꦭꦺꦴꦏꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦱꦲꦫꦸꦤ꧀ꦠꦸꦃꦲꦶꦁꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶ꧉

꧋ꦗꦩꦤ꧀ꦏꦭꦺꦴꦏꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦱꦲꦫꦸꦤ꧀ꦠꦸꦃꦲꦶꦁꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶ꧉
꧋ꦱꦤꦺꦱ꧀ꦱꦶꦥꦸꦤ꧀ꦏꦿꦠꦺꦴꦤ꧀ꦮꦼꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦮꦶꦮꦶꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦤꦭꦶꦏꦩꦶꦭꦧꦶꦏꦤꦶꦁꦏꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦔꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶ꧈ ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦪꦱꦲꦶꦁꦱꦔꦶꦁꦒꦶꦭ꧀ꦭꦶꦁꦲꦸꦩ꧀ꦧꦸꦭ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦏꦲꦸꦤꦶꦔꦤ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦤꦩꦲꦸꦩ꧀ꦧꦸꦭ꧀ꦥꦕꦺꦛꦺꦴꦏ꧀ꦏꦤ꧀ ꦥꦩ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦤꦶꦁꦏꦺꦴꦩ꧀ꦥ꧀ꦭꦺꦏ꧀ꦠꦩꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦥꦱꦶꦫꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦮꦶꦪꦂꦫꦶꦥꦸꦤ꧀ ꧇꧑꧈꧒꧖꧇ ꦲꦺꦏ꧀ꦠꦂꦥꦸꦤꦶꦏꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦥꦸꦁꦏꦱ꧀ꦱꦶꦱꦢꦔꦸꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦢꦸꦁꦏꦥ꧀ꦮꦺꦴꦭꦸꦁꦠꦲꦸꦤ꧀ ꦱꦏꦶꦁꦠꦲꦸꦤ꧀ ꧇꧑꧗꧕꧗꧇ ꦔꦤ꧀ꦠꦺꦴꦱ꧀ ꧇꧑꧗꧖꧕꧇ ꧉
꧋ꦥꦩ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦤꦶꦁꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦲꦶꦁꦏꦁꦢꦔꦸꦲꦤ꧀ꦢꦩꦼꦭ꧀ꦥꦩ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦤꦶꦁꦧꦺꦠꦺꦁꦥ꦳ꦿꦺꦝꦼꦧꦸꦂ꧈ ꦧꦺꦠꦺꦁꦥꦚꦸꦮꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦥꦩꦫꦺꦤ꧀ꦠꦃꦏꦺꦴꦭꦺꦴꦤꦶꦪꦭ꧀ꦤꦭꦶꦏꦏꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦔꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠ꧈ ꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦏꦱꦶꦒꦼꦒ꧀ꦱꦮꦼꦠꦮꦶꦱ꧀ꦮꦼꦏ꧀ꦢꦭ꧀ ꦲꦮꦶꦠ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦱꦥꦺꦫꦁꦔꦤ꧀ꦠꦶꦪꦁꦥꦶꦠꦢꦺꦴꦱ꧀ꦧꦶꦭꦶꦃꦥꦩ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦤꦶꦁꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦲꦶꦁꦏꦁꦏꦢꦔꦺꦴꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦒꦶꦤꦏ꧀ꦏꦏꦼꦤ꧀ꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤ꧇꧑꧇ꦏꦁꦒꦺꦲꦔꦸꦭꦸꦂꦮꦼꦏ꧀ꦢꦭ꧀꧈
꧋ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦱꦊꦧꦼꦠ꧀ꦠꦶꦁꦕꦛꦼꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦩꦚ꧀ꦕ꧉
꧋ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦭꦁꦏꦸꦁꦩꦶꦱꦸꦮꦸꦂ꧈ ꦲꦺꦤ꧀ꦢꦃꦲꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦤ꧀ꦢꦩꦼꦭ꧀ꦠꦸꦮꦸꦃꦲꦶꦁꦏꦂꦱꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦫꦥ꦳꧀ꦭꦺꦱ꧀ꦲꦁꦒꦺꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦧꦣꦺꦩꦔꦼꦂꦠꦺꦴꦱ꧀ꦱꦶ꧈ ꦱꦼꦂꦠꦺꦴꦩꦱ꧀ ꦱ꧀ꦠꦩ꧀ꦥ꦳ꦺꦴꦂꦫꦥ꦳꧀ꦭꦺꦱ꧀ꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦭꦺꦠ꧀ꦤꦤ꧀ꦒꦸꦧꦼꦂꦤꦸꦂꦲꦶꦁꦒꦿꦶꦱ꧀ꦲꦶꦁꦗꦮꦲꦤ꧀ꦠꦮꦶꦱ꧀ꦱꦶꦥꦸꦤ꧀ꦠꦲꦸꦤ꧀ ꧇꧑꧘꧑꧑꧇ ꦔꦤ꧀ꦠꦺꦴꦱ꧀ ꧇꧑꧘꧑꧖꧇ ꧈ ꦥꦚ꧀ꦗꦼꦤꦼꦔꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦉꦩꦼꦤ꧀ꦱꦔꦼꦠ꧀ꦠꦸꦩꦿꦥ꧀ꦥꦸꦤꦥꦏꦺꦩꦮꦺꦴꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦲꦶꦁꦗꦮ꧈ ꦏꦊꦧꦼꦠ꧀ꦠꦼꦠꦸꦮꦸꦃꦲꦤ꧀ ꦱꦠꦺꦴꦏꦺꦮꦤ꧀ ꦏꦭꦮꦤ꧀ꦱꦢꦪꦮꦫꦶꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦶꦤ꧈ ꦕꦛꦼꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦠꦸꦂꦲꦸꦤꦶꦔꦧꦶꦭꦶꦃꦥꦚ꧀ꦗꦼꦤꦼꦔꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦒꦣꦃꦏꦂꦱꦧꦣꦺꦲꦔꦽꦁꦏꦸꦃꦗꦮ꧈ ꦲꦸꦠꦩꦶꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦩꦂꦒꦶꦧꦣꦺꦲꦔꦸꦁꦒꦸꦭ꧀ꦭꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦩꦠꦫꦩ꧀ꦏꦭꦮꦤ꧀ꦲꦔꦽꦁꦏꦸꦃꦏꦿꦠꦺꦴꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦏꦲꦸꦤꦶꦔꦤ꧀ꦲꦁꦒꦝꦃꦲꦶꦥꦸꦭꦺꦴꦏꦼꦤꦔꦲꦶꦁꦏꦁꦩꦶꦱꦸꦮꦸꦂ꧈ ꦲꦮꦶꦠ꧀ꦱꦏꦶꦁꦥꦸꦤꦶꦏꦥꦚ꧀ꦗꦼꦤꦼꦔꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦥꦫꦶꦁꦣꦮꦸꦃꦩ꧀ꦭꦶꦒꦶꦣꦠꦼꦁꦥꦿꦗꦸꦫꦶꦠ꧀ꦠꦶꦥꦸꦤ꧀ꦏꦁꦒꦺꦢꦩꦼꦭ꧀ꦱꦼꦏꦺꦠ꧀ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦤꦭꦶꦏꦩꦁꦏꦺꦥꦿꦗꦸꦫꦶꦠ꧀ꦲꦶꦁꦒꦿꦶꦱ꧀ꦢꦸꦩꦸꦒꦶꦲꦶꦁꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠ꧉
꧋ꦪꦤ꧀ꦒꦿꦶꦥ꦳꧀꧈ ꦒꦸꦧꦼꦂꦤꦸꦂ ꧉ꦥ꦳ꦺ꧈ꦎ꧈ꦕꦺ꧉ ꦮꦼꦮꦼꦁꦏꦺꦴꦤ꧀ꦥꦱꦶꦱꦶꦂꦮꦺꦠꦤ꧀ꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦱꦭꦃꦱꦠꦸꦁꦒꦭ꧀ꦭꦶꦁꦠꦶꦪꦁꦩꦚ꧀ꦕꦲꦶꦁꦏꦁꦤꦠꦺꦱꦺꦧꦣꦠꦼꦁꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦤꦭꦶꦏꦮꦚ꧀ꦕꦶꦥꦩꦫꦺꦤ꧀ꦠꦃꦲꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤ꧇꧑꧇꧈ ꦲꦤꦔꦶꦁꦥꦱꦺꦧꦥꦸꦤꦶꦏꦧꦺꦴꦠꦼꦤ꧀ꦏꦮꦼꦏꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦱꦼꦏꦺꦕ꧈ ꦱꦫꦩ꧀ꦥꦸꦁꦔꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦠꦸꦂꦲꦸꦚ꧀ꦗꦸꦏ꧀ꦲꦸꦚ꧀ꦗꦸꦏ꧀ꦥꦚ꧀ꦗꦼꦤꦼꦔꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦏꦠꦸꦂꦫꦤ꧀ꦠꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦝꦠꦼꦁꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦢꦺꦤꦶꦁꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤ꧇꧑꧇ꦲꦔꦁꦒꦺꦥꦿꦲꦸꦲꦼꦩꦱ꧀ ꦮꦸꦱ꧀ꦢꦺꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ ꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤ꧇꧑꧇ꦲꦶꦁꦏꦁꦱꦩ꧀ꦥꦸꦤ꧀ꦱꦼꦥꦸꦃꦠꦸꦩꦸꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦲꦤꦶꦭꦂꦱꦏꦶꦁꦥꦿꦲꦸꦭꦗꦼꦁꦲꦔꦶꦁꦒꦃꦲꦶꦲꦶꦤ꧀ꦝꦏ꧀ꦲꦶꦤ꧀ꦝꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦭꦼꦚꦥ꧀ꦝꦠꦼꦁꦱꦮꦶꦗꦶꦤꦶꦁꦥꦭꦺꦴꦮꦃꦲꦤ꧀ ꦪꦤ꧀ꦒꦿꦶꦥ꦳꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦩ꧀ꦧꦺꦴꦠꦼꦤ꧀ꦲꦸꦤꦶꦔꦥꦁꦒꦺꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦏꦸꦮꦸꦂꦩꦤꦃꦲꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦁꦒꦺꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦩꦢꦺꦴꦱ꧀ꦱꦶꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ ꦲꦶꦁꦱꦊꦧꦼꦠ꧀ꦠꦶꦁꦮꦼꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦲꦶꦁꦏꦁꦱꦤꦺꦱ꧀ ꦪꦤ꧀ꦒꦿꦶꦥ꦳꧀ꦲꦠꦸꦂꦲꦸꦤꦶꦔꦧꦶꦭꦶꦃꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤ꧇꧑꧇ꦲꦩꦉꦁꦔꦏꦼꦤ꧀ꦱꦢꦪꦥꦫꦱꦺꦧꦱꦩꦶꦲꦩ꧀ꦧꦼꦏ꧀ꦱꦱꦼꦱꦉꦁꦔꦤ꧀꧈
꧋ꦧꦼꦚ꧀ꦕꦤꦏꦭꦮꦤ꧀ꦫꦶꦱꦏ꧀ꦏꦶꦥꦸꦤ꧀ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶ꧉
꧋ꦏꦸꦚ꧀ꦕꦫꦤꦶꦁꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦧꦺꦴꦠꦼꦤ꧀ꦲꦗꦼꦒ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦢꦔꦸ꧈ ꦤꦩꦸꦁꦏꦊꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦱꦮꦠꦮꦶꦱ꧀ꦠꦲꦸꦤ꧀ꦮꦶꦮꦶꦠ꧀ꦫꦩ꧀ꦥꦸꦁꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦪꦱꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦱꦸꦂꦪ ꧇꧗꧇ ꦱꦺꦥ꧀ꦠꦺꦩ꧀ꦧꦼꦂ ꧇꧑꧘꧐꧓꧇ ꧈ ꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦭꦶꦤ꧀ꦝꦸꦱꦏꦶꦁꦢꦪꦤꦶꦁꦉꦢꦶꦒꦸꦤ꧀ꦠꦸꦂꦲꦶꦁꦗꦮꦏꦶꦭꦺꦤ꧀ ꦭꦶꦤ꧀ꦝꦸꦥꦸꦤꦶꦏꦲꦤ꧀ꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦱꦏꦼꦤ꧀ꦥꦺꦴꦤ꧀ꦝꦱꦶꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦫꦶꦱꦏ꧀ ꦠꦺꦴꦪꦤꦶꦁꦏꦺꦴꦭꦩ꧀ꦥꦱꦶꦫꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦏꦭꦮꦤ꧀ꦱꦼꦒꦫꦤ꧀ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦉꦩ꧀ꦧꦼꦱ꧀ꦔꦤ꧀ꦠꦺꦴꦱ꧀ꦲꦱꦠ꧀ ꦲꦸꦥꦢꦺꦴꦱ꧀ꦏꦁꦒꦺꦥꦚꦸꦭꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦠꦸꦩꦸꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦭꦩ꧀ꦥꦃꦲꦶ꧈ ꦩꦶꦠꦸꦫꦸꦠ꧀ꦕꦛꦼꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦩꦠ꧀ꦠꦶꦪꦱ꧀ꦮꦠꦼꦂꦭꦸ꧈ ꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤ꧇꧒꧇ꦱꦩ꧀ꦥꦸꦤ꧀ꦲꦤꦸꦁꦒꦁꦥꦿꦲꦸꦩꦭꦶꦃꦲꦶꦁꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦱꦮꦸꦭꦤ꧀ꦱꦫꦩ꧀ꦥꦸꦁꦔꦶꦥꦸꦤ꧀꧈
꧋ꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦏꦫꦶꦱꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦲꦒꦼꦁꦤꦭꦶꦏꦲꦶꦁꦒꦿꦶꦱ꧀ꦲꦩ꧀ꦧꦼꦣꦃꦏꦿꦠꦺꦴꦤ꧀ꦔꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠꦲꦶꦁꦠꦲꦸꦤ꧀ ꧇꧑꧘꧑꧒꧇꧈ ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦲꦸꦒꦶꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦱꦼꦫꦁ꧈ ꦩꦶꦭꦩꦼꦏꦠꦼꦤ꧀ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦒꦶꦤꦏ꧀ꦏꦏꦼꦤ꧀ꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦧꦺꦁꦏꦺꦭ꧀ꦱꦚ꧀ꦗꦠꦏꦭꦮꦤ꧀ꦩꦺꦱꦶꦪꦸꦏꦿꦠꦺꦴꦤ꧀ꦔꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠ꧈ ꦮꦶꦮꦶꦠ꧀ꦏꦱꦺꦴꦂꦫꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠꦱꦊꦧꦼꦠ꧀ꦠꦶꦁꦥꦼꦫꦁꦥꦸꦤꦶꦏ꧈ ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦏꦱꦶꦁꦏꦸꦂ꧈ ꦏꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦏꦿꦠꦺꦴꦤ꧀ꦭꦁꦏꦸꦁꦲꦺꦴꦉꦒ꧀ꦱꦔꦼꦠ꧀ꦏꦁꦒꦺꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦥꦫꦱꦼꦤ꧀ꦠꦤꦱꦒꦼꦢ꧀ꦲꦩꦼꦁꦲꦩꦼꦁ꧈ ꦏꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦏꦭꦗꦼꦁꦔꦤ꧀ꦲꦩꦂꦒꦶꦤꦭꦶꦏꦠꦲꦸꦤ꧀ ꧇꧑꧘꧒꧕꧇ ꦔꦤ꧀ꦠꦺꦴꦱ꧀ ꧇꧑꧘꧓꧐꧇ ꦥꦼꦫꦁꦏꦮꦶꦮꦶꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦩꦭꦶꦃ꧈
꧋ꦭꦶꦤ꧀ꦝꦸꦏꦮꦶꦮꦶꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦩꦭꦶꦃꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠꦤꦭꦶꦏꦱꦸꦂꦪ ꧇꧑꧐꧇ ꦗꦸꦤꦶ ꧇꧑꧘꧖꧗꧇꧈ ꦲꦠꦸꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦮꦼꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦫꦶꦱꦏ꧀ ꦏꦊꦧꦼꦠ꧀ꦮꦼꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦤꦶꦁꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶ꧈ ꦏꦺꦴꦩ꧀ꦥ꧀ꦭꦺꦏ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦏꦭꦺꦴꦏꦥꦸꦤꦶꦏꦤꦩꦸꦁꦏꦤ꧀ꦠꦸꦤ꧀ꦉꦩꦸꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀꧈
꧋ꦥꦤꦭꦶꦠꦺꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦥꦔꦼꦣꦸꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦠꦸꦩꦿꦥ꧀ꦠꦶꦭꦱ꧀ꦱꦶꦁꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦱꦩ꧀ꦥꦸꦤ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦭꦼꦏꦱ꧀ꦱꦶꦤꦭꦶꦏꦠꦲꦸꦤ꧀ ꧇꧑꧙꧔꧒꧇ ꦢꦺꦤꦶꦁꦗꦮꦠꦤ꧀ꦥꦸꦂꦧꦏꦭꦲꦶꦤ꧀ꦝꦶꦪꦧꦼꦭꦤ꧀ꦝ꧈ ꦲꦤꦔꦶꦁꦥꦤꦭꦶꦠꦺꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦏꦤ꧀ꦝꦼꦒ꧀ꦤꦭꦶꦏꦥꦿꦗꦸꦫꦶꦠ꧀ꦗꦼꦥꦁꦩꦊꦧꦼꦠ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦔꦸꦫꦏ꧀ꦥꦩꦫꦺꦤ꧀ꦠꦃꦲꦤ꧀ꦮꦭꦤ꧀ꦢꦶ꧈ ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦏꦱꦶꦁꦏꦸꦂꦩꦭꦶꦃ꧈ ꦥꦸꦤꦥꦩꦭꦶꦃꦤꦭꦶꦏꦱꦼꦩꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦏꦛꦃꦮꦂꦒꦲꦶꦁꦏꦁꦤꦤ꧀ꦝꦁꦏꦱꦁꦱꦫꦤ꧀ꦲꦩꦂꦒꦶꦥꦤ꧀ꦝꦸꦣꦸꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦗꦼꦥꦁꦲꦶꦁꦏꦁꦩꦔꦸꦁꦱꦶꦲꦶꦁꦱꦊꦧꦼꦠ꧀ꦠꦶꦁꦮꦼꦮꦼꦁꦏꦺꦴꦤ꧀ꦧꦺꦠꦺꦁ꧈ ꦱꦏꦶꦁꦫꦲꦺꦴꦱ꧀ꦮꦼꦭꦱ꧀ꦲꦱꦶꦃ ꦱꦿꦶꦱꦸꦭ꧀ꦠꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦧꦸꦮꦤ꧇꧑꧇ꦲꦩꦉꦁꦔꦏꦼꦤ꧀ꦥꦫꦮꦂꦒꦥꦸꦤꦶꦏꦲꦩ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦥꦩꦸꦏꦶꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦱꦔꦶꦁꦒꦶꦭ꧀ꦭꦶꦁꦉꦉꦩꦸꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶ꧉
꧋ꦲꦶꦁꦠꦲꦸꦤ꧀ ꧇꧒꧐꧐꧔꧇ ꧈ ꦥꦿꦺꦴꦱꦺꦱ꧀ꦥꦚꦸꦭꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦮꦼꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦮꦶꦮꦶꦠ꧀ꦠꦶꦏꦤ꧀ꦛꦶꦥꦩ꧀ꦧꦶꦪꦤ꧀ꦠꦸꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦏꦺꦴꦭꦸꦱ꧀ꦒꦸꦭ꧀ꦧꦼꦤ꧀ꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦱꦏꦶꦁꦥꦺꦴꦂꦠꦸꦒꦭ꧀ ꦥꦿꦺꦴꦪꦺꦏ꧀ꦥꦩꦫꦺꦤ꧀ꦠꦃꦲꦤ꧀ꦥꦺꦴꦂꦠꦸꦒꦭ꧀ꦏꦁꦒꦺꦲꦔꦿꦸꦩꦠ꧀ꦮꦼꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦠꦠꦶꦭꦂꦫꦤ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦒꦒꦿꦒ꧀ꦱꦼꦤꦶꦥꦺꦴꦂꦠꦸꦒꦶꦱ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦲꦔꦶꦤ꧀ꦠꦸꦤ꧀ꦲꦂꦱꦶꦠꦺꦏ꧀ꦏꦶꦥꦸꦤ꧀ꦗꦺꦴꦄꦎꦏꦩ꧀ꦏꦁꦒꦺꦲꦩ꧀ꦧꦶꦪꦤ꧀ꦠꦸꦥꦿꦺꦴꦱꦺꦱ꧀ꦥꦚꦸꦭꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶ꧉
꧋ꦥꦿꦺꦴꦪꦺꦏ꧀ꦥꦚꦸꦭꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦭꦩ꧀ꦥꦃꦲꦶꦏꦤ꧀ꦛꦶꦱꦠꦶꦠꦶ꧈ ꦥꦚ꧀ꦕꦩ꧀ꦥꦸꦂꦫꦤ꧀ꦱꦼꦩꦺꦤ꧀ꦠꦸꦭꦣꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦭꦩ꧀ꦥꦃꦲꦶꦏꦤ꧀ꦛꦶꦕꦫꦠꦿꦣꦶꦱꦶꦪꦺꦴꦤꦭ꧀ꦲꦩꦂꦒꦶꦏꦸꦮꦠꦺꦴꦱ꧀ꦥꦶꦫꦤ꧀ꦠꦶꦲꦮꦿꦠ꧀ꦱꦒꦼꦢ꧀ꦢꦩꦼꦭ꧀ꦱꦤ꧀ꦱꦪꦫꦶꦱꦏ꧀ ꦲꦮꦶꦠ꧀ꦱꦏꦶꦁꦥꦸꦤꦶꦏꦥꦿꦺꦴꦪꦺꦏ꧀ꦥꦚꦸꦭꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦧꦺꦴꦠꦼꦤ꧀ꦱꦒꦼꦢ꧀ꦏꦭꦩ꧀ꦥꦃꦲꦤ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦫꦶꦏꦠ꧀ ꦏꦕꦛꦼꦠ꧀ꦧꦶꦭꦶꦃꦥꦿꦺꦴꦪꦺꦏ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦮꦶꦮꦶꦠ꧀ꦠꦶꦱꦏꦶꦁꦗꦤꦸꦮꦫꦶ ꧇꧒꧐꧐꧔꧇ ꦔꦤ꧀ꦠꦺꦴꦱ꧀ꦱꦸꦂꦪ꧇꧑꧙꧇ ꦩꦉꦠ꧀ ꧇꧒꧐꧐꧔꧇ ꦥꦸꦤꦶꦏꦠꦏ꧀ꦱꦶꦃꦢꦺꦫꦺꦁꦫꦩ꧀ꦥꦸꦁꦱꦢꦪ꧈ ꦥꦿꦺꦴꦪꦺꦏ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦥ꦳ꦺꦴꦏꦸꦱ꧀ꦱꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦮꦼꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦒꦒꦿꦒ꧀ꦥꦺꦴꦂꦠꦸꦒꦶꦱ꧀ ꦲꦸꦠꦩꦶꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦸꦩ꧀ꦧꦸꦭ꧀ꦧꦶꦤꦔꦸꦤ꧀ ꦱꦊꦧꦼꦠ꧀ꦠꦶꦁꦠꦲꦸꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦲꦸꦒꦶꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦭꦼꦧꦼꦠ꧀ꦠꦏꦼꦤ꧀ꦩꦶꦤꦁꦏꦱꦭꦃꦱꦮꦶꦗꦶꦤꦶꦁ ꧇꧑꧐꧐꧇ ꦮꦫꦶꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦧꦸꦢꦪꦢꦸꦤꦶꦪ꧈ ꦱꦲꦺꦁꦒꦮꦼꦊꦢ꧀ꦩꦺꦴꦤꦸꦩꦺꦤ꧀ꦥ꦳ꦤ꧀ꦠꦸꦩꦸꦠ꧀ꦧꦶꦪꦤ꧀ꦠꦸ꧉
꧋ꦥꦚꦸꦭꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦤꦶꦁꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦠꦏ꧀ꦱꦶꦃꦠꦼꦧꦶꦃꦱꦏꦶꦁꦱꦩ꧀ꦥꦸꦂꦤ꧈ ꦲꦤꦔꦶꦁ ꦭꦶꦤ꧀ꦝꦸꦲꦒꦼꦁꦲꦺꦴꦉꦒ꧀ꦩꦭꦶꦃꦲꦶꦁꦠꦲꦸꦤ꧀ ꧇꧒꧐꧐꧖꧇꧈ ꦭꦶꦤ꧀ꦝꦸꦥꦸꦤꦶꦏꦲꦚ꧀ꦗꦸꦒꦿꦸꦒ꧀ꦒꦏꦼꦤ꧀ꦮꦼꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦲꦶꦁꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠꦩꦭꦶꦃ꧈ ꦱꦥꦶꦱꦤ꧀ꦩꦭꦶꦃ꧈ ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦔ꧀ꦭꦩ꧀ꦥꦃꦲꦶꦏꦫꦶꦱꦏ꧀ꦏꦤ꧀ ꦥꦿꦺꦴꦱꦺꦱ꧀ꦥꦚꦸꦭꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦭꦩ꧀ꦥꦃꦲꦶꦩꦭꦶꦃ꧈ ꦲꦶꦁꦠꦲꦸꦤ꧀ꦥꦸꦤꦶꦏꦥꦸꦭꦺꦴꦏꦼꦤꦔꦲꦸꦒꦶꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦱꦸꦭꦩ꧀꧈
꧋ꦲꦶꦁꦠꦲꦸꦤ꧀ ꧇꧒꧐꧑꧖꧇ ꧈ ꦧꦭꦲꦶꦥꦼꦊꦱ꧀ꦠꦫꦶꦪꦤ꧀ꦕꦒꦂꦧꦸꦢꦪꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠꦩꦶꦮꦶꦠ꧀ꦠꦶꦥꦩꦸꦭꦶꦃꦲꦤ꧀ꦮꦼꦮꦼꦁꦏꦺꦴꦤ꧀ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶ꧈ ꦥꦚꦸꦭꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦥꦸꦤꦶꦏꦥ꦳ꦺꦴꦏꦸꦱ꧀ꦱꦶꦥꦸꦤ꧀ꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦏꦺꦴꦩ꧀ꦥ꧀ꦭꦺꦏ꧀ꦮꦼꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦒꦂꦗꦶꦠꦮꦠꦶ꧈ ꦱꦥꦺꦫꦁꦔꦤ꧀ꦮꦼꦮꦔꦸꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦏꦩ꧀ꦥꦸꦁꦏꦼꦢꦃꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦥꦶꦤ꧀ꦝꦃꦲꦩꦂꦒꦶꦏꦮꦺꦴꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦥꦼꦂꦱꦶꦱ꧀ꦲꦶꦁꦱꦔꦶꦁꦒꦶꦭ꧀ꦭꦶꦁꦏꦺꦴꦩ꧀ꦥ꧀ꦭꦺꦏ꧀ꦒꦂꦗꦶꦠꦮꦠꦶ꧉
꧋ꦲꦤꦭꦶꦠꦶꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶ
꧋ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦮꦶꦮꦶꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦤꦶꦥꦸꦤ꧀ꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦪꦱꦏꦁꦒꦺꦏꦧꦼꦠꦃꦲꦤ꧀ꦲꦩꦼꦁꦲꦩꦼꦁꦱꦼꦤ꧀ꦠꦤꦏꦿꦠꦺꦴꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦱꦥꦺꦫꦁꦔꦤ꧀ꦲꦼꦩ꧀ꦥꦤ꧀ꦱꦤꦺꦱ꧀ ꦱꦥꦸꦤꦶꦏꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦱꦩ꧀ꦥꦸꦤ꧀ꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦱꦭꦃꦱꦮꦶꦗꦶꦤꦶꦁꦲꦺꦴꦧꦾꦺꦏ꧀ꦮꦶꦱꦠꦧꦸꦢꦪꦮꦫꦶꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦱꦸꦗꦫꦃ꧈ ꦥꦤꦭꦶꦠꦺꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦥꦩꦸꦭꦶꦃꦲꦤ꧀ꦲꦗꦼꦒ꧀ꦏꦭꦩ꧀ꦥꦃꦲꦤ꧀ ꦧꦺꦴꦠꦼꦤ꧀ꦤꦩꦸꦁꦱꦸꦥꦢꦺꦴꦱ꧀ꦠꦩꦤ꧀ꦱꦫꦶꦱꦒꦼꦢ꧀ꦢꦢꦺꦴꦱ꧀ꦲꦺꦴꦧꦾꦺꦏ꧀ꦮꦶꦱꦠꦲꦶꦁꦏꦁꦱꦲꦺ꧈ ꦤꦔꦶꦁꦲꦸꦒꦶꦏꦁꦒꦺꦥꦱꦶꦤꦲꦺꦴꦤ꧀ꦏꦭꦸꦲꦸꦂꦫꦤ꧀ꦭꦺꦴꦏꦭ꧀ꦲꦶꦁꦏꦁꦢꦶꦥꦸꦤ꧀ꦪꦱꦢꦺꦤꦶꦁꦕꦶꦏꦭ꧀ꦧꦏꦭ꧀ꦭꦶꦁꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠ꧈ ꦲꦶꦁꦒꦶꦃꦥꦸꦤꦶꦏꦱꦏꦶꦁꦠꦠꦫꦏꦶꦠ꧀ ꦠꦠꦲꦶꦭꦺꦤ꧀ꦤꦶꦁꦠꦺꦴꦪ꧈ ꦠꦸꦮꦶꦤ꧀ꦠꦺꦏ꧀ꦤꦶꦏ꧀ꦲꦸꦤ꧀ꦝꦲꦒꦶ꧉
Jaman Kalokanipun saha Runtuhing Tamansari
sanessipun kŕaton wěwaṅunnan hiŋkaŋ wiwittan dipunbaṅun nalika milabikaniŋ kasultannan ṅayogỿakaṙta hiŋgiḥ punika tamansari, tamansari dipunyasa hiŋ saṅiŋgilliŋ humbul hiŋkaŋ kahuniṅan kanṭi nama humbul paceṭokkan, pambaṅunnanniŋ komplek taman lan pasiramman hiŋkaŋ wiyaṙripun 1,26 hektaṙ punika dipunpuŋkassi sadaṅunipun duŋkap woluŋ tahun, sakiŋ tahun 1757 ṅantos 1765.
pambaṅunnanniŋ tamansari hiŋkaŋ daṅu handaměl pambaṅunnanniŋ beteŋ fŕeḍěbuṙ, beteŋ pañuwunnannipun pamarentaḥ koloniyal nalika kasultannan ṅayogỿakaṙta, dados kasigěg sawětawis wěkdal, hawit punika saperaŋṅan tiyaŋ pitados biliḥ pambaṅunnanniŋ tamansari hiŋkaŋ kadaṅon punika dipunginakkakěn sŕi sultan haměŋkubuwana 1 kaŋge haṅuluṙ wěkdal.
tamansari saḷěběttiŋ caṭettan mañca.
tamansari laŋkuŋ misuwuṙ, hendaḥhipun handaměl tuwuḥhiŋ kaṙsanipun rafles haŋgennipun baḍe maṅěṙtossi, sěṙ tomas stamfoṙ rafles hiŋgiḥ punika letnan guběṙnuṙ hiŋgŕis hiŋ jawa hantawissipun tahun 1811 ṅantos 1816, pañjěněṅannipun ṛěměn saṅět tumŕap punapa kemawon hiŋkaŋ wontěn hiŋ jawa, kaḷěbět tětuwuḥhan, sato kewan, kalawan sadaya warissan kina, caṭěttannipun hatuṙ huniṅa biliḥ pañjěněṅannipun gaḍaḥ kaṙsa baḍe haṅṙěŋkuḥ jawa, hutaminipun hamaṙgi baḍe haṅuŋgulli sultan mataram kalawan haṅṙěŋkuḥ kŕatonnipun hiŋkaŋ kahuniṅan haŋgaḍaḥhi pulo kěnaṅa hiŋkaŋ misuwuṙ, hawit sakiŋ punika pañjěněṅannipun pariŋ ḍawuḥ mligi ḍatěŋ pŕajurittipun kaŋge daměl sěket tamansari nalika maŋke pŕajurit hiŋgŕis dumugi hiŋ yogỿakaṙta.
yan gŕif, guběṙnuṙ feoce wěwěŋkon pasisiṙ wetan hiŋgiḥ punika salaḥ satuŋgalliŋ tiyaŋ mañca hiŋkaŋ nate seba ḍatěŋ tamansari nalika wañci pamarentaḥhannipun sŕi sultan haměŋku buwana 1, hanaṅiŋ paseba punika botěn kawěkassan kanṭi sěkeca, sarampuŋṅipun hatuṙ huñjuk huñjuk pañjěněṅannipun katuṙran tindak ḍatěŋ tamansari deniŋ sṙi sultan haměŋku buwana 1 haṅaŋge pŕahu hěmas, wusdentěn, sŕi sultan haměŋku buwana 1 hiŋkaŋ sampun sěpuḥ tumuntěn hanilaṙ sakiŋ pŕahu lajěŋ haṅiŋgaḥhi hinḍak hinḍakkan lěñap ḍatěŋ sawijiniŋ palowaḥhan, yan gŕif hiŋkaŋ mbotěn huniṅa paŋgennan punika kuwuṙ manaḥhipun haŋgennipun madossi sŕi sultan, hiŋ saḷěběttiŋ wěwaṅunnan tamansari hiŋkaŋ sanes, yan gŕif hatuṙ huniṅa biliḥ sŕi sultan haměŋku buwana 1 hamaṛěŋṅakěn sadaya para seba sami hamběksa sěsaṛěŋṅan.
běñcana kalawan risakkipun tamansari
kuñcaraniŋ tamansari botěn hajeg kanṭi daṅu, namuŋ kaḷěttan sawatawis tahun wiwit rampuŋ dipunyasa hiŋgiḥ punika suṙya 7 septemběṙ 1803, wontěn linḍu sakiŋ dayaniŋ ṛědi guntuṙ hiŋ jawa kilen, linḍu punika handadossakěn ponḍasi tamansari risak, toyaniŋ kolam pasiramman kalawan sěgaran tamansari ṛěmběs ṅantos hasat, hupados kaŋge pañulamman tumuntěn dipunlampaḥhi, miturut caṭěttan mattiyas watěṙlu, sŕi sultan haměŋkubuwana 2 sampun hanuŋgaŋ pŕāhu maliḥ hiŋ tamansari sawulan sarampuŋṅipun.
wontěn karisakkan hagěŋ nalika hiŋgŕis hamběḍaḥ kŕaton ṅayogỿakaṙta hiŋ tahun 1812, tamansari hugi dados dipunsěraŋ, mila měkatěn tamansari dipunginakkakěn dados beŋkel sañjata kalawan mesiyu kŕaton ṅayogỿakaṙta, wiwit kasoṙrannipun yogỿakaṙta saḷěběttiŋ pěraŋ punika, tamansari kasiŋkuṙ, kawontěnnannipun kŕaton laŋkuŋ hoṛěg saṅěṭ kaŋge sultan lan para sěntana sagěd haměŋ haměŋ, kawontěnnan punika kalajěŋṅan hamaṙgi nalika tahun 1825 ṅantos 1830 pěraŋ kawiwittan maliḥ.
linḍu kawiwittan maliḥ wontěn yogỿakaṙta nalika suṙya 10 juni 1867, hatussan wěwaṅunnan risak, kaḷěbět wěwaṅunnanniŋ tamansari, komplek hiŋkaŋ kaloka punika namuŋ kantun ṛěmukkannipun.
panaliten lan paṅěḍukkan tumŕap tilassiŋ tamansari sampun dipunlěkassi nalika tahun 1942 deniŋ jawatan puṙbakala hinḍiya bělanḍa, hanaṅiŋ panaliten punika kanḍěg nalika pŕajurit jěpaŋ maḷěbět lan haṅrak pamarentaḥhan walandi, tamansari kasiŋkuṙ maliḥ, punapa maliḥ nalika sěmantěn kaṭaḥ waṙga hiŋkaŋ nanḍaŋ kasaŋsaran hamaṙgi panḍuḍukkan jěpaŋ hiŋkaŋ maṅuŋsi hiŋ saḷěběttiŋ wěwěŋkon beteŋ, sakiŋ rahos wělas hasiḥ sŕi sultan haměŋku buwana 1 hamaṛěŋṅakěn para wāṙga punika hambaṅun pamukimman saṅiŋgilliŋ ṛěṛěmukkan tamansari.
hiŋ tahun 2004, pŕoses pañulamman wěwaṅunnan tamansari dipunwiwitti kanṭi pambiyantunipun kolus gulběnklan sakiŋ poṙtugal, pŕoyek pamarentaḥhan poŕtugal kaŋge haṅŕumat wěwaṅunnan tatilaṙran kanṭi gagŕag sěni poŕtugal punika haṅintun haṙsitekkipun joao kam kaŋge hamiyantu pŕoses pañulamman tamansari.
pŕoyek pañulamman dipunlampaḥhi kanṭi satiti, pañcampuṙran sěmen tulaḍanipun, dipunlampaḥhi kanṭi cara tŕaḍisiyonal hamaṙgi kuwatos piranti hawŕat sagěd daměl sansaya risak, hawit sakiŋ punika pŕoyek pañulamman botěn sagěd kalampaḥhan kanṭi rikat, kacaṭět bilih pŕpyek dipunwiwitti sakiŋ januwari 2004 ṅantos suṙya 19 maṛět 2004 punika taksiḥ dereŋ rampuŋ sadaya, pŕoyek punika fokussipun hiŋgiḥ punika éewaṅunnan gagŕag poŕtugis, hutaminipun humbul binaṅun, saḷěběttiŋ tahun punika tamansari hugi dipunlěběttakěn minaŋka salaḥ sawijiniŋ 100 warissan budaya duniya, saheŋga wěḷěd monumen fan tumut biyantu.
pañulammanniŋ tamansari taksiḥ těbiḥ sakiŋ sampuṙna, hanaṅiŋ linḍu hagěŋ hoṛěg maliḥ hif tahun 2006, linḍu punika hañjugŕuggakěn wěwaṅunnan hiŋ yogỿakaṙta maliḥ, salisan maliḥ, tamansari ṅlampaḥhi karisakkan, pŕoses pañulamman dipunlampaḥhi maliḥ, hiŋ tahun punika pulo kěnaṅa hugi dipunsulam.
hiŋ tahun 2016, balahi pěḷěstariyan budaya yogỿakaṙta miwiwtti pamuliḥhan wěwěŋkon tamansari, pañulamman hiŋkaŋ punika fokussipun hiŋgiḥ punika komplek wěwaṅunnan gaṙjitawati, saperaŋṅan wěwaṅunnan kampuŋ kědaḥ dipunpinḍaḥ hamaṙgi kawontěnnannipun pěṙsis hiŋ saṅiŋgilliŋ komplek gaṙjitawati.
hanaliti tamansari
tamansari wiwittannipun dipunyasa kaŋge kabětaḥhan haměŋ haměŋ sěntana kŕaton lan saperaŋṅan hěmpan sanes, sapunika tamansari sampun dados salaḥ sawijiniŋ hobỿek wisata budaya warissan sujaraḥ, panaliten lan pamuliḥhan hajěg kalampaḥhan, botěn namuf supados tamansari sagěd dados hobỿek wisata hiŋkaf sahe, naṅiŋ hugi kaŋge pasinahon kaluhuṙran lokal hiŋkaŋ dipunyasa deniŋ cikal bakalliŋ yogỿakaṙta, hiŋgiḥ punika sakiŋ tata rakit, tata hilenniŋ toya, tuwin teknik hunḍahagi.
jaman kalokanipun saha runtuḥhiŋ tamansari
sanessipun kŕaton wěwaṅunnan hiŋkaŋ wiwittan dipunbaṅun nalika milabikaniŋ kasultannan ṅayogỿakaṙta hiŋgiḥ punika tamansari, tamansari dipunyasa hiŋ saṅiŋgilliŋ humbul hiŋkaŋ kahuniṅan kanṭi nama humbul paceṭokkan, pambaṅunnanniŋ komplek taman lan pasiramman hiŋkaŋ wiyaṙripun 1,26 hektaṙ punika dipunpuŋkassi sadaṅunipun duŋkap woluŋ tahun, sakiŋ tahun 1757 ṅantos 1765.
pambaṅunnanniŋ tamansari hiŋkaŋ daṅu handaměl pambaṅunnanniŋ beteŋ fŕeḍěbuṙ, beteŋ pañuwunnannipun pamarentaḥ koloniyal nalika kasultannan ṅayogỿakaṙta, dados kasigěg sawětawis wěkdal, hawit punika saperaŋṅan tiyaŋ pitados biliḥ pambaṅunnanniŋ tamansari hiŋkaŋ kadaṅon punika dipunginakkakěn sŕi sultan haměŋkubuwana 1 kaŋge haṅuluṙ wěkdal.
tamansari saḷěběttiŋ caṭettan mañca.
tamansari laŋkuŋ misuwuṙ, hendaḥhipun handaměl tuwuḥhiŋ kaṙsanipun rafles haŋgennipun baḍe maṅěṙtossi, sěṙ tomas stamfoṙ rafles hiŋgiḥ punika letnan guběṙnuṙ hiŋgŕis hiŋ jawa hantawissipun tahun 1811 ṅantos 1816, pañjěněṅannipun ṛěměn saṅět tumŕap punapa kemawon hiŋkaŋ wontěn hiŋ jawa, kaḷěbět tětuwuḥhan, sato kewan, kalawan sadaya warissan kina, caṭěttannipun hatuṙ huniṅa biliḥ pañjěněṅannipun gaḍaḥ kaṙsa baḍe haṅṙěŋkuḥ jawa, hutaminipun hamaṙgi baḍe haṅuŋgulli sultan mataram kalawan haṅṙěŋkuḥ kŕatonnipun hiŋkaŋ kahuniṅan haŋgaḍaḥhi pulo kěnaṅa hiŋkaŋ misuwuṙ, hawit sakiŋ punika pañjěněṅannipun pariŋ ḍawuḥ mligi ḍatěŋ pŕajurittipun kaŋge daměl sěket tamansari nalika maŋke pŕajurit hiŋgŕis dumugi hiŋ yogỿakaṙta.
yan gŕif, guběṙnuṙ feoce wěwěŋkon pasisiṙ wetan hiŋgiḥ punika salaḥ satuŋgalliŋ tiyaŋ mañca hiŋkaŋ nate seba ḍatěŋ tamansari nalika wañci pamarentaḥhannipun sŕi sultan haměŋku buwana 1, hanaṅiŋ paseba punika botěn kawěkassan kanṭi sěkeca, sarampuŋṅipun hatuṙ huñjuk huñjuk pañjěněṅannipun katuṙran tindak ḍatěŋ tamansari deniŋ sṙi sultan haměŋku buwana 1 haṅaŋge pŕahu hěmas, wusdentěn, sŕi sultan haměŋku buwana 1 hiŋkaŋ sampun sěpuḥ tumuntěn hanilaṙ sakiŋ pŕahu lajěŋ haṅiŋgaḥhi hinḍak hinḍakkan lěñap ḍatěŋ sawijiniŋ palowaḥhan, yan gŕif hiŋkaŋ mbotěn huniṅa paŋgennan punika kuwuṙ manaḥhipun haŋgennipun madossi sŕi sultan, hiŋ saḷěběttiŋ wěwaṅunnan tamansari hiŋkaŋ sanes, yan gŕif hatuṙ huniṅa biliḥ sŕi sultan haměŋku buwana 1 hamaṛěŋṅakěn sadaya para seba sami hamběksa sěsaṛěŋṅan.
běñcana kalawan risakkipun tamansari
kuñcaraniŋ tamansari botěn hajeg kanṭi daṅu, namuŋ kaḷěttan sawatawis tahun wiwit rampuŋ dipunyasa hiŋgiḥ punika suṙya 7 septemběṙ 1803, wontěn linḍu sakiŋ dayaniŋ ṛědi guntuṙ hiŋ jawa kilen, linḍu punika handadossakěn ponḍasi tamansari risak, toyaniŋ kolam pasiramman kalawan sěgaran tamansari ṛěmběs ṅantos hasat, hupados kaŋge pañulamman tumuntěn dipunlampaḥhi, miturut caṭěttan mattiyas watěṙlu, sŕi sultan haměŋkubuwana 2 sampun hanuŋgaŋ pŕāhu maliḥ hiŋ tamansari sawulan sarampuŋṅipun.
wontěn karisakkan hagěŋ nalika hiŋgŕis hamběḍaḥ kŕaton ṅayogỿakaṙta hiŋ tahun 1812, tamansari hugi dados dipunsěraŋ, mila měkatěn tamansari dipunginakkakěn dados beŋkel sañjata kalawan mesiyu kŕaton ṅayogỿakaṙta, wiwit kasoṙrannipun yogỿakaṙta saḷěběttiŋ pěraŋ punika, tamansari kasiŋkuṙ, kawontěnnannipun kŕaton laŋkuŋ hoṛěg saṅěṭ kaŋge sultan lan para sěntana sagěd haměŋ haměŋ, kawontěnnan punika kalajěŋṅan hamaṙgi nalika tahun 1825 ṅantos 1830 pěraŋ kawiwittan maliḥ.
linḍu kawiwittan maliḥ wontěn yogỿakaṙta nalika suṙya 10 juni 1867, hatussan wěwaṅunnan risak, kaḷěbět wěwaṅunnanniŋ tamansari, komplek hiŋkaŋ kaloka punika namuŋ kantun ṛěmukkannipun.
panaliten lan paṅěḍukkan tumŕap tilassiŋ tamansari sampun dipunlěkassi nalika tahun 1942 deniŋ jawatan puṙbakala hinḍiya bělanḍa, hanaṅiŋ panaliten punika kanḍěg nalika pŕajurit jěpaŋ maḷěbět lan haṅrak pamarentaḥhan walandi, tamansari kasiŋkuṙ maliḥ, punapa maliḥ nalika sěmantěn kaṭaḥ waṙga hiŋkaŋ nanḍaŋ kasaŋsaran hamaṙgi panḍuḍukkan jěpaŋ hiŋkaŋ maṅuŋsi hiŋ saḷěběttiŋ wěwěŋkon beteŋ, sakiŋ rahos wělas hasiḥ sŕi sultan haměŋku buwana 1 hamaṛěŋṅakěn para wāṙga punika hambaṅun pamukimman saṅiŋgilliŋ ṛěṛěmukkan tamansari.
hiŋ tahun 2004, pŕoses pañulamman wěwaṅunnan tamansari dipunwiwitti kanṭi pambiyantunipun kolus gulběnklan sakiŋ poṙtugal, pŕoyek pamarentaḥhan poŕtugal kaŋge haṅŕumat wěwaṅunnan tatilaṙran kanṭi gagŕag sěni poŕtugal punika haṅintun haṙsitekkipun joao kam kaŋge hamiyantu pŕoses pañulamman tamansari.
pŕoyek pañulamman dipunlampaḥhi kanṭi satiti, pañcampuṙran sěmen tulaḍanipun, dipunlampaḥhi kanṭi cara tŕaḍisiyonal hamaṙgi kuwatos piranti hawŕat sagěd daměl sansaya risak, hawit sakiŋ punika pŕoyek pañulamman botěn sagěd kalampaḥhan kanṭi rikat, kacaṭět bilih pŕpyek dipunwiwitti sakiŋ januwari 2004 ṅantos suṙya 19 maṛět 2004 punika taksiḥ dereŋ rampuŋ sadaya, pŕoyek punika fokussipun hiŋgiḥ punika éewaṅunnan gagŕag poŕtugis, hutaminipun humbul binaṅun, saḷěběttiŋ tahun punika tamansari hugi dipunlěběttakěn minaŋka salaḥ sawijiniŋ 100 warissan budaya duniya, saheŋga wěḷěd monumen fan tumut biyantu.
pañulammanniŋ tamansari taksiḥ těbiḥ sakiŋ sampuṙna, hanaṅiŋ linḍu hagěŋ hoṛěg maliḥ hif tahun 2006, linḍu punika hañjugŕuggakěn wěwaṅunnan hiŋ yogỿakaṙta maliḥ, salisan maliḥ, tamansari ṅlampaḥhi karisakkan, pŕoses pañulamman dipunlampaḥhi maliḥ, hiŋ tahun punika pulo kěnaṅa hugi dipunsulam.
hiŋ tahun 2016, balahi pěḷěstariyan budaya yogỿakaṙta miwiwtti pamuliḥhan wěwěŋkon tamansari, pañulamman hiŋkaŋ punika fokussipun hiŋgiḥ punika komplek wěwaṅunnan gaṙjitawati, saperaŋṅan wěwaṅunnan kampuŋ kědaḥ dipunpinḍaḥ hamaṙgi kawontěnnannipun pěṙsis hiŋ saṅiŋgilliŋ komplek gaṙjitawati.
hanaliti tamansari
tamansari wiwittannipun dipunyasa kaŋge kabětaḥhan haměŋ haměŋ sěntana kŕaton lan saperaŋṅan hěmpan sanes, sapunika tamansari sampun dados salaḥ sawijiniŋ hobỿek wisata budaya warissan sujaraḥ, panaliten lan pamuliḥhan hajěg kalampaḥhan, botěn namuf supados tamansari sagěd dados hobỿek wisata hiŋkaf sahe, naṅiŋ hugi kaŋge pasinahon kaluhuṙran lokal hiŋkaŋ dipunyasa deniŋ cikal bakalliŋ yogỿakaṙta, hiŋgiḥ punika sakiŋ tata rakit, tata hilenniŋ toya, tuwin teknik hunḍahagi.